گفت آن می‌کشم اندرم چوگان که مپرس
شهروندان:
بعد از اینکه سازمان میراث فرهنگی نتوانست جلوی ثبت چوگان به عنوان میراث فرهنگی ناملموس جمهوری آذربایجان در یونسکو را بگیرد، به ثبت این ورزش به نام یک منطقه واحد فکر می‌کند. 12 آذر خبر رسمی ثبت چوگان به نام آذربایجان منتشر شد و در شرایطی که اعتراضات گسترده‌ای نسبت به این موضوع انجام شد،
قائم‌مقام سازمان میراث فرهنگی در آخرین واکنش به این اتفاق گفته است: ما یک پیشنهاد ویژه به یونسکو دادیم. با مدیرکل یونسکو صحبت شد و آنها استقبال کردند. خبرگزاری میراث‌فرهنگی نوشت؛ مهدی حجت درباره پیشنهاد ایران به یونسکو این‌چنین توضیح داده است: پیشنهاد ما این است که میراث ناملموس نباید به نام یک کشور ثبت شود و این اقدام درستی نیست. ما با ثبت میراث ناملموس موافق هستیم اما اینکه به نام یک کشور ثبت شود، باعث ایجاد رقابت و دشمنی بین کشورها می‌شود که این موضوع هدف یونسکو نیست. ما این پیشنهاد را مطرح کردیم و یونسکو هم پذیرفته است بنابراین، باید منتظر باشیم در اجلاسی که محل تصویب این نوع پیشنهادات است، موضوع بررسی شود. چنین برخوردی می‌تواند منفعلانه تلقی شود همانطور که فعالیت به موقع و کارگشایی برای جلوگیری از ثبت ورزش چوگان به نام آذربایجان انجام نشد.
میراث‌فرهنگی مغفول مانده است
رئیس فراکسیون تاریخ و توسعه گردشگری مجلس با بیان اینکه میراث فرهنگی کشور مغفول مانده است به آرمان می‌گوید: اگر به همین سبک و سیاق پیش برویم خیلی زود بسیاری از میراث فرهنگی ما به نام دیگران ثبت می‌شود. کشورهای دیگر تلاش زیادی در این زمینه دارند و از ادعای کشورهای عربی مبنی بر تعلق ابن‌سینا و خیام گرفته تا ادعای ترکیه مبنی بر ترک بودن مولوی نمونه‌هایی از این تلاش‌هاست. جواد هروی با تاکید بر اینکه دلیل اصلی چنین اتفاقاتی کم‌توجهی به مسائل فرهنگی است، خاطرنشان می‌کند: اگر زمینه دست‌اندازی دیگران به میراث فرهنگی ما به وجود آمده است دلیل آن قدرت آنها نیست بلکه ضعف ماست. نماینده مردم قائنات در مجلس با بیان اینکه در برنامه پنجم توسعه بر توجه به مسائل فرهنگی تاکید شده است، خاطرنشان می‌کند: در نهادهای مختلف مساله فرهنگ به حاشیه رفته است و بیشتر مسائل مالی مورد توجه قرار می‌گیرد. برای مثال در نظر بگیرید مهم‌ترین موضوع سال مجلس بودجه است یا نمایندگان مجلس بیش از هر چیز به مساله تخلفات مالی و اختلاس‌ها واکنش نشان می‌دهند. او با بیان اینکه کمیسیون تاریخ و توسعه گردشگری با هدف توجه به مسائل فرهنگی تشکیل شده است، خاطرنشان می‌کند: در حوزه فرهنگی دچار شعار زدگی هستیم حال آنکه مسائل فرهنگی با شعار سر و سامان پیدا نمی‌کند و ما قصد داریم فعالیت نهادهایی مانند سازمان میراث فرهنگی را زیر ذره‌بین قرار دهیم تا مسائلی مانند آنچه درباره چوگان یا تار اتفاق افتاد، دیگر پیش نیاید.
درحالی چوگان به نام آذربایجان ثبت شده است که این ورزش حدود ۶۰۰ سال قبل از میلاد در ایران شکل گرفت و در زمان هخامنشیان بازی می‌شد و در دورانی کشورگشایی داریوش اول در هند، در آن سرزمین رواج یافت. این ورزش همچنین در دوره ساسانیان بخشی از فرهنگ بازی‌های این دوره بوده و حتی در دوره سلطه مغول‌ها بر ایران نیز بازی می‌شده است و پس از آن در دوران صفوی نیز نشانه‌های تاریخی بازی چوگان وجود دارد بنابراین، جزو دستاوردهای تاریخی است که مسیر تکامل تاریخی اش در محدوده جغرافیایی ایران نیز قابل تشخیص است و حتی امکان اینکه به عنوان میراث مشترک ثبت شود، نیز بسیار دشوار است و باید صرفا به نام ایران ثبت شود. برای نخستین‌بار در کارنامه اردشیر بابکان از چوگان نام برده شده و پس از آن تقریباً هیچ یک از شاعران و نویسندگان قدیم ایرانی را نمی‌توان یافت که به ترتیبی سخن از چوگان به میان نیاورده باشد. ردپای چوگان در ابیات و اشعار حافظ هم وجود دارد چنانکه حافظ می‌گوید: «گفتم از گوی فلک صورت حالی پرسم/ گفت آن می‌کشم اندر خم چوگان که مپرس» انگلیسی‌هایی که بر هندوستان چیره شدند در آنجا پس از آشنایی با چوگان چنان شیفته اش شدند که به فرا گرفتن آن پرداختند و در سال ۱۸۶۲ با گشایش باشگاه چوگان کلکته این بازی به سراسر هند گسترش یافته و انگلیسی‌ها و هندی‌ها آن را بازی می‌کردند. پیوند نزدیک میان انگلستان و هندوستان چوگان را به اروپا کشاند و در سال ۱۸۷۱ نخستین بازی چوگان در انگلستان انجام گرفت. در پی این رویداد بود که چوگان به زودی در آمریکای شمالی و جنوبی گسترش یافت ولی هندوستان همچنان کانون جهانی این بازی بود. آذربایجان در شرایطی توانست چوگان را به نام خود ثبت کند که رئیس سازمان میراث فرهنگی گفته بود کشور ایران درباره ثبت این پرونده به نام آذربایجان اعتراض دارد. پس از این اتفاق محمدرضا مجیدی، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در یونسکو تاکید کرد: «… مقرر شد در سند مربوط به این پرونده، اصلاحاتی در عنوان و اسناد پیوست به‌ویژه فیلم ویدئویی صورت گیرد و اصطلاحات و عناوین مجعول که با حاکمیت ملی و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران در تعارض است حذف شود. این پرونده با این اصلاحات به تائید وتصویب کمیته بین الدول میراث فرهنگی ناملموس می‌رسد و کمیته ضمن تصویب موارد درخواستی کشورمان مقرر کرد در جلسات آینده کمیته، درخواست کلیه کشورهای علاقه‌مند به الحاق به پرونده چوگان به عنوان یک پرونده چند ملیتی مورد بررسی و تصویب قرار گیرد. طرح و ارائه چند ملیتی چوگان در جلسات آینده کمیته جهانی، این اثر را به صورت مشترک و چند ملیتی در فهرست اصلی که همان فهرست معرّف باشد قرار می‌دهد». در عین حال فرهاد نظری مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی میراث فرهنگی اساساً منکر ثبت کلی بازی چوگان شده و تاکید کرده است: «بازی چوگان منطقه جمهوری آذربایجان به نام کشور جمهوری آذربایجان ثبت شده است و حق ایران برای ثبت جهانی چوگان محفوظ است.» بر اساس این ادعا، ایران می‌تواند در دوره بعدی این اجلاس درخواست ثبت «چوگان منطقه ایران» را بدهد و این بازی را با این عنوان ثبت کند که البته مشخص نیست تا چه میزان این امر شدنی است و اگر این اتفاق قابل تحقق است، چرا سفیر ایران در یونسکو از پیگیری برای الحاق نام ایران به ثبت صورت پذیرفته توسط آذربایجان سخن به میان آورده است؟
ثبت میراث ایران به نام بیگانگان
ثبت میراث فرهنگی ایران به نام کشورهای دیگر سابقه داشته است و در یکی از پرسروصداترین آنها چندی پیش‌ساز تار به نام جمهوری آذربایجان ثبت شده است. کشور آذربایجان که در سال‌های اخیر در تلاشی گسترده برای کسب پرستیژ فرهنگی درسطح جهانی ومعرفی خود به عنوان کشوری اصیل با ریشه‌های فرهنگی مستقل از دوران سلطه روسیه کمونیست، موفق به ثبت دو اثر ایرانی تار و اکنون چوگان،به نام خود شده، نه تنها حساسیت‌های شدیدی را در کشور همسایه خود ایران برانگیخته بلکه با اصرار بر معرفی برخی غذاهای سنتی رایج در کل منطقه، به‌ویژه ادعا درمورد معرفی غذاهای سنتی مشترک این کشور با ارمنستان خشم فعالان فرهنگی ارمنستان را برانگیخته است. خبرگزاری میراث فرهنگی در این زمینه نوشته است: سال ۲۰۱۱ با ثبت غذایی از سوی ترکیه و اعتراض ارمنستان به این موضوع، کشور آذربایجان در اقدامی گسترده بسیاری از غذاهای ارمنی را به‌عنوان غذای آذری معرفی کرد که این منازعات به‌ویژه در مورد غذای سنتی «دلمه» به نام خود، خشم فعالان فرهنگی ارمنستان و مجادلات گسترده‌ای را میان دو کشور برانگیخت. این تلاشها نه‌تنها در کشورهای همسایه بلکه در داخل این کشور نیز به عنوان اقدامی زشت به شدت مورد انتقاد قرار گرفته است که چیزی جز ماسک وبزک برای توجیه چهره دولت ومقامات حاکم در آذربایجان نیست. رحمان بدلوف، محقق فلسفه و منتقد هنری ساکن باکو می‌گوید: «این کارها و تلاش برای ثبت این آثار تنها نمونهای از بازی دولت با منابع و ذخایر مالی و ثروت ملی کشور است. مقامات دولت آذربایجان اکنون صاحب درآمدهای هنگفتی شده‌اند و اکنون به دنبال نوعی تبلیغات برای خود هستند. اما ۹۹ درصد از تمام اقدامات فرهنگی آذربایجان زشت و بی‌ارزش و بی‌حاصل است. این تنها یک بزک است. یک ماسک ظاهری بیمحتواست. آنها تنها به دنبال کسب محبوبیت سیاسی برای خود هستند تا از این طریق چهره مثبتی خود از نشان دهند». برخی از دیگر کشورهای منطقه از ترکیه گرفته تا کشورهای جماهیر شوروی سابق تلاش ویِژه‌ای زمینه ثبت میراث فرهنگی ایران داشته‌اند. ترکیه سعی کرده مشاهیر ایرانی مانند مولوی، نظامی، فارابی و حتی خاقانی و صائب را جزو مشاهیر خود دسته‌بندی کند. این کشور همچنین تلاش دارد سنت قهوه خانه‌ای را نیز به عنوان میراث فرهنگی خود ثبت کند. در پی پیگیری‌های ترکیه، ثبت سنت‌های قهوه‌خانه‌ای در دستورکار این دوره از اجلاس که از روز یازدهم آذر با حضور ۶۰۰ نماینده از ۹۵ کشور جهان درحال برگزاری است، قرار گرفته است. این درحالی است که ۱۱ پرونده میراث ناملموس ایران در دولت دهم، به دستور ریاست وقت سازمان میراث‌فرهنگی به یونسکو ارسال شد اما آن‌طور که کارشناسان و مسئولان فعلی سازمان می‌گویند، تمامی پرونده‌ها ناقص است و به همین دلیل هیچ کدام در دستور کار قرار نگرفته‌اند. همچنین درباره فارابی جمهوری قزاقستان ادعاهایی مطرح می‌کند.
آرمان
