مناطق محروم خالی از پزشکان متخصص!
شهروندان:
سلامت و درمان مردم جامعه،حوزه‌ای است که باید در آن عدالت رعایت شود.حوزه‌ای که با جان انسان‌ها سروکار دارد و غنی و فقیر،دارا و ندار،مناطق برخوردار و محروم در پیشگاه درمان و تندرستی باید جایگاه یکسانی داشته باشند.اما چندی است که مناطق محروم و دوردست از مزیت داشتن پزشک متخصص محروم مانده‌اند و این موضوع در حوزه عدم وجود پزشکان متخصص زن در این نواحی بیشتر به چشم می‌خورد.
به‌طور مثال یکی از مناطقی که از داشتن پزشک سونوگرافیست زن در مضیقه است،جنوب شرقی کشور یا همان سیستان و بلوچستان خودمان است.کمبود پزشک زن در مناطق محروم باعث شده است تا رئیس کمیسیون بهداشت مجلس هم نسبت به این موضوع واکنش نشان دهد و بگوید: «بخش اعظمی از پزشکان زن حاضر به گذراندن طرح در مناطق محروم نیستند،با توجه به اینکه بین ۶۰ تا ۷۰ درصد از فارغ‌التحصیلان پزشکی را خانم‌ها تشکیل می‌دهند اما اغلب این افراد،به دلایل مختلف حاضر به گذراندن طرح در مناطق محروم نیستند.»
دکتر حسینعلی شهریاری،با بیان اینکه کمبود نیروی انسانی پزشک در مناطق محروم یکی از مشکلات اساسی حوزه سلامت به شمار می‌رود،می‌گوید: «متاسفانه یکی از مشکلات حوزه سلامت کمبود نیرو در مناطق محروم به‌ویژه حاشیه شهرها و در روستاهاست که سرانه درمان پیش‌بینی شده برای این مناطق نصف سرانه درمان شهرنشینان است.وضعیت بهداشت و درمان مردم حاشیه‌نشین به مراتب از روستاییان هم وخیم‌تر است؛بدون‌شک تا زمانی که سرانه درمان روستاییان و شهرنشینان را مساوی نبینیم این تبعیض و بی‌عدالتی به صورت آشکار و واضح همچنان وجود دارد.»
در زمینه کمبود پزشک متخصص،در مناطق محروم دکتر مراد هاشم‌زهی،نماینده منطقه نهبندان و سربیشه خراسان جنوبی و نایب رئیس اول کمیسیون بهداشت مجلس نهم، می‌گوید: «من ۶ سال رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی خراسان جنوبی بودم و مهم‌ترین مسئله‌ای را که طی این سال‌ها به آن دچار مشکل بودیم این پرسش بود،که چرا پزشکان متخصص انگیزه‌ای برای رفتن به مناطق محروم ندارند؟باید در نظر گرفته شود که اکثر پزشکان در این مناطق بومی نیستند که بگوییم با مناطق دوردست و دور افتاده آشنا هستند،به همین دلیل با منطقه و مشکلات‌شان آشنا نیستند و در مناطقی رشد کرده‌اند که شاید چنین حساسیت و مشکلاتی که مناطق محروم دارند را کمتر داشته باشند که بخواهند بگویند،خدمت در مناطق دور افتاده ثواب بیشتری دارد.از سویی دیگر،این متخصصان مقایسه می‌کنند درآمدهایی که در مناطق محروم دارند،بسیار کمتر از درآمد متخصصان در مناطق برخوردار است.در مراکز برخوردار و شهرهای بزرگ،تفاوت دریافتی پزشکان بخصوص متخصصان با پزشکان در مناطق محروم بسیار متفاوت است.در مناطق محروم جمعیت بسیار کم است،پراکندگی شهرستان‌ها و روستاها بسیار زیاد است،مریض زیادی برای ویزیت وجود ندارد و پزشکان اگر بخواهند با حقوقی که دریافت می‌کنند،زندگی کنند دچار مشکل می‌شوند.با توجه به چنین شرایطی انگیزه خدمت در مناطق محروم برای پزشکان از بین می‌رود.در واقع در بحث درآمدها و دریافتی بین پزشکان مناطق محروم و مناطق برخوردار،با یک بی‌عدالتی روبه‌رو هستیم.حالا در این میان اگر فردی بیاید و برایش درآمد مهم نباشد و بخواهد فقط به خاطر علاقه به حرفه‌اش پزشکی کند،باز هم نمی‌شود.زیرا باید عدالتی بین شهرستان برخوردار و مناطق دوردست و محروم باشد.»
خانواده پزشکان متخصص مناطق محروم در مضیقه
هاشم مرادزهی، معتقد است که خانواده‌های پزشکان متخصص در این مناطق هم در مضیقه هستند،او می‌گوید: «خانواده پزشکان در مناطق محروم هم مهم هستند.وقتی وسایل سرگرمی و امکانات برای فرزندان پزشک کم هست.امکانات رفاهی برای خانواده این پزشکان که ترغیب‌شان کند در این مناطق بمانند،بسیار کم است و شرایط تحصیلی که در مناطق محروم فرزندان این پزشکان می‌خواهند داشته باشند،باید با کلانشهر برابری کند تا عدالت رعایت شود.کیفیت آموزش در این مناطق، غیرقابل قیاس با مناطق برخوردار است و کسی که در این مناطق مشغول به طبابت است،فرزندانش بسیار عقب می‌مانند.با چنین شرایطی پزشکان می‌توانند به عنوان یک عذر موجه به این موضوع اعتراض کنند و به مناطق محروم نروند.»
این نماینده مجلس تاکید می‌کند: «غیر از متخصص زنان،جراح عمومی،ارتوپدی،بیهوشی،داخلی، اطفال که رشته‌های مادر هستند،در بیمارستان‌های مناطق محروم بسیار کم هستند یا اگر هم حضور دارند؛تمام وقت‌شان را به مرخصی می‌گذارنند تا باز به کلانشهرها بازگردند و بیشتر با عدم حضورشان در مناطق محروم مواجه هستیم.بنابراین حضور منظمی ندارند و خدماتی بی‌نظم به مردم ارائه می‌کنند و کسی که در این میان ضرر می‌کند،مردم هستند که از لحاظ درمانی آسیب می‌بینند.»
اعطای امتیازات ویژه به پزشکان مناطق محروم
مراد هاشم‌زهی،عضو کمیسیون بهداشت مجلس،درباره اعطای امتیازات برای جذب متخصصین در مناطق محروم می‌گوید: «در خراسان جنوبی امتیاز ویژه‌ای به پزشکان ارائه داده شده است،در واقع پرداخت مبلغی خارج از برنامه به پزشکان این مناطق اختصاص داده شده است.البته در مقایسه با مبالغ دریافتی پزشکان مناطق برخوردار این مبلغ بسیار کم است.در گذشته مبلغی به هر متخصص پرداخت می‌شد،تا در مناطق محروم بمانند،اما چون در مقایسه با مناطق برخوردار و استان‌های بزرگ این مبلغ بسیار کم بود،پزشکان متخصص راضی به ماندن در این مناطق محروم نمی‌شدند و فقط به اجبار گذران طرح‌شان در این مناطق دور می‌ماندند و در اولین فرصت به شهرهای بزرگ باز می‌گشتند که درآمد بیشتری داشته باشند.اخیرا به صورت قانون،طرحی تصویب شده است که مبالغ بیشتری به پزشکان متخصص در مناطق محروم پرداخته شود،این موضوع حالت مسکن دارد،اما علاج پذیر نیست.این طرح در حال اجراست ولی آن قدر مبلغش کم است که باعث نمی‌شود پزشکان به مناطق محروم گسیل شوند.اکنون طرح دیگری نیز در حال اجراست که نمایندگان مجلس از آن حمایت کرده‌اند تحت این عنوان که یک سهمیه قابل‌توجه به پزشکانی که در دوره‌های تخصصی یا حتی پزشکان عمومی که به مناطق محروم می‌روند،اختصاص دهند،که این طرح حداقل تا ۳۰ درصد از متقاضیان را در بر می‌گیرد.اما همچنان متاسفانه وقتی پزشکان فارغ‌التحصیل می‌شوند عده‌ای هستند که با زد و بند پذیرش از مناطق محروم می‌گیرند،اما به مناطق برخوردار می‌آیند.باید بدانیم بزرگ‌ترین کار برای جذب متخصصین و پزشکان به مناطق محروم این است که عدالت برای تمام پزشکان اجرا شود،یعنی درآمد پزشکان در مناطق محروم و برخوردار یکسان و متناسب شود تا انگیزه خدمت در همه پزشکان،در همه مناطق به یک شکل باشد.»
سیستان بدون سونوگرافیست زن!
در گزارش‌ها و خبرهای هر روزه از سیستان،خبر بیکاری جوانان و هجوم گرد وغبار به سفره مردم به واسطه خشک شدن تالاب هامون را همیشه پیگیری کرده‌ایم. اما حالا خبری در این منطقه در صدر اخبار نشسته است که با جان انسان سر و کار دارد. نبود سونوگرافیست زن در شهرستان‌های ایرانشهر، سرباز، مهرستان، نیک شهر،نهبندان،قصرقند،کنار، میرجاوه مردم این مناطق خصوصا زنان رابا مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو کرده است.زنانی که شاید به واسطه محدودیت‌های سنتی و قومی دل‌شان نخواهد پیش سونوگرافیست یا پزشک مرد بروند و به همین دلیل یا بیماری‌شان را باید پنهان کنند و با آن بسازند یا باید برای تشخیص بیماری مسافت طولانی‌ای را طی کنند تا به مرکز شهر برسند و آنجا توسط پزشک زن تحت‌نظر قرار بگیرند.
«عالیه.م» زنی است که در یکی از این شهرستان‌ها زندگی می‌کند ،می‌گوید: «به‌دلیل اینکه دلم نمی‌خواست پیش سونوگرافیست مرد بروم دلیل بیماری‌ام را نفهمیدم و حالا به‌دلیل وجود یک غده ناچیز و عدم تشخیص آن،سرطان تمام بدنم را سلاخی کرده و با ۳۵ سال شاید باید بمیرم!»
حمیرا ریگی،نخستین بخشدار زن سیستان‌وبلوچستان و سومین بخشدار زن کشور درباره عدم وجود متخصصان در سیستان می‌گوید: «چابهار تا چندین سال از داشتن سونوگرافیست زن محروم بود،و این موضوع باعث می‌شد که فرد حق انتخاب نداشته باشد.دلیل این موضوع این است که به لحاظ تعصبات قومی و مذهبی زنان این ناحیه پیش سونوگرافیست مرد نمی‌روند.در واقع اصلا پیش پزشک زنان و زایمانی که مرد باشد نمی‌روند.مردم این مناطق از امکانات آموزشی و بهداشتی دور افتاده‌اند،و شاید به‌دلیل شرایط آب و هوا پزشکان دوست ندارند به این منطقه بیایند و اگر طرح اجباری نبود اینجا پزشک متخصص هم نداشت.» از سویی دیگر، حمیرا ریگی،که خود پزشک است تاکید می‌کند: «این موضوع به توانمندی مدیران بستگی دارد که طوری برنامه‌ریزی کنند،تا بتوانند برای رفاه زنان و مردم جذب پزشک داشته باشند.»
طی مسافت طولانی برای یک سونوگرافی ساده
رحیم صلاح‌زهی،عضو شورای شهر بمپور در استان سیستان‌وبلوچستان، درباره عدم وجود سونوگرافیست زن در شهرستان‌های اطراف و ایرانشهر می‌گوید: «ما اینجا چند شهرستان داریم که جمعیتی در حدود ۳۰۰ هزار نفر هستند،و ایرانشهر در این منطقه مرکزیت دارد.برای شهرستان ایرانشهر،توسط دانشگاه علوم‌پزشکی متخصص فرستاده‌اند،که دو سونوگرافیست مرد هستند.در شهرستان ایرانشهر یک دانشگاه علوم‌پزشکی شروع به کار کرده است و دو تا سونوگرافیست هست که هر دو نفر آقا هستند و قول نیروی جدید هم داده‌اند که آن هم مرد است.اما هرگز برای آوردن پزشک سونوگرافی زن اقدام نکرده‌اند.»
او تاکید می‌کند: «اگر مشوق مالی برای زنان پزشک در نظر می‌گرفتند،این اتفاق نمی‌افتاد.البته یک خانم سونوگراف را از جای دیگر آوردند اما آن خانم بنا بر دلایلی آمد و رفت؛و باید بگویم برای آن خانم پزشک هم مشکلاتی ایجاد کردند.زیرا ایشان هم مطبش شلوغ شد و هم با استقبال زنان بیمار روبه‌رو شد.اما شاید چون پزشکان مرد دیدند درآمدشان دارد پایین می‌آید ایجاد مشکلاتی کردند که آن خانم هم برود و زنان اینجا که به دلایل فرهنگی و قومی پیش سونوگرافیست و پزشک مرد نمی‌روند به تنهایی با مریضی‌شان دست و پنجه نرم کنند.»
این عضو شورای شهر سیستان، تاکید می‌کند: «متاسفانه مسئولان امر در جواب این اتفاق می‌گویند: دانشگاه علوم‌پزشکی تاسیس شده است.اما این دانشگاه برای تربیت نیرو در بلند مدت جواب خواهد داد و مشکل فعلی زنان حل نخواهد شد.»از سویی دیگر،«مشوق مالی برای نیروی متخصص نمی‌گذارند و ماهانه حقوق خوبی به آنها نمی‌دهند.به همین دلیل بیمار برای یک سونوگرافی ساده باید فاصله ۱۰۰۰ کیلومتری را طی کند.بر فرض مثال: اگر یک زن در ایرانشهر بیمار شود باید برای یک سونو گرافی ۵۰۰ کیلومتر به کرمان برود یا ۴۰۰ کیلومتر طی کند و برسد به چابهار! و زمان زیادی را صرف رفت و آمد کند.اگر همسرش کارمند باشد باید مرخصی بگیرد،خرج خورد و خوراک و سفر بدهد تا برای یک سونوگرافی پانزده هزار تومانی دو برابر هزینه کند.»
این عضو شورای شهر بمپور،معتقد است: «در گذشته به‌دلیل کمبود پزشک عمومی،از پاکستان و هندوستان برای سیستان و مناطق اطراف پزشک می‌آوردند،اما اکنون از شهرستان مجاور هم نمی‌توانیم یک پزشک سونوگرافیست زن برای آسایش زنان بیاوریم.در این منطقه خود زنان پیش سونوگرافیست مرد نمی‌روند،نه اینکه به‌دلیل فشار مردانه این موضوع را انتخاب کرده باشند،بلکه دلایل قومی خود را دارند و به همین دلیل با مریضی‌شان می‌سازند.»
امکانات مناطق محروم کم است
«در شهرهای بزرگ ایرانشهر،سراوان و شهرهای کوچک میرجاوه،راسک میزان امکانات کم است.استان سیستان منطقه پراکنده‌ای است که تراکم جمعیت در آن بسیار گسترده است.اما مراکز درمانی و بهداشتی در آنجا بسیار کم وجود دارد.»این گفته‌های عیدو ریگی فرد،رئیس شورای شهر زاهدان است.
او می‌گوید: «در مناطق سیستان،زاهدان از نظر رشد جمعیت در بالاترین حد خود قرار دارد اما امکانات بهداشتی در پایین‌ترین حد ایستاده است.بیشترین مشکل این مناطق کمبود امکانات رفاهی است،و تنها پزشکان عمومی که طرح دارند برای گذراندن طرح خود به این مناطق می‌آیند.در این منطقه فارغ‌التحصیلان زن رشته پزشکی کم هستند.»
این عضو شورای شهر زاهدان تاکید می‌کند: «وقتی پزشک بومی که در این منطقه به دنیا آمده است و با شرایط این منطقه به خوبی آشناست به سختی به دانشگاه راه می‌یابد و امتیاز بومی بودن برایشان به سختی در نظر گرفته می‌شود،در نتیجه این شهرستان‌ها از پزشک متخصص زن هم خالی می‌شود.باید برای بومی‌ها در دانشگاه‌ها امتیازاتی در نظر گرفته شود.در منطقه زاهدان و در کل،شهرستان‌های سیستان‌وبلوچستان پزشک بومی زن بسیار کم است و برای آوردن پزشکان از نواحی دیگر هم شرایط حقوقی خوبی در نظر گرفته نمی‌شود.»
عیدو ریگی‌فرد،رئیس شورای شهر زاهدان تاکید می‌کند: «اگر شرایط حقوقی خوبی برای سونوگرافیست‌های زن و پزشکان متخصص مناطق محروم تعریف کنند،شاید پزشکان برای کمک به مردم،دیگر به شرایط اقلیمی فکر نکنند و به این مناطق بیایند.»چندی پیش حلیمه عالی نماینده مردم زابل، با اشاره به این مشکل گفت: «جذب پزشکان متخصص زن در سیستان، به‌ویژه سونوگرافیست،یکی از مشکلات استان سیستان‌وبلوچستان است.
افزایش دو یا سه برابری درآمد پزشکان در مناطق محروم
دکتر حسینعلی شهریاری،برای جذب متخصصان به مناطق محروم تاکید کرده است: به‌طور حتم تنها راهی که می‌توان پزشکان را برای ارائه خدمت در مناطق محروم جذب کرد، افزایش دو یا سه برابری درآمد این افراد در مناطق محروم است که متاسفانه هنوز تا اجرای این مهم فاصله زیادی در پیش است.وی با یادآوری اینکه امروزه درصد بالایی از فارغ‌التحصیلان پزشکی را خانم‌ها تشکیل می‌دهند،از خدمت نکردن برخی از این افراد در مناطق محروم انتقاد کرد و گفت: متاسفانه خانم‌ها در اغلب مواقع در مناطق دورافتاده خدمت نمی‌کنند .شهریاری با ذکر راهکاری در مورد بهبود وضعیت جذب نیروی انسانی در مناطق محروم، تاکید کرد: بر اساس مصوبه مجلس، ۳۰ درصد این نیروها باید جذب مناطق محروم شوند که این امر شامل تمام گروه‌های پزشکی است.
پزشکان متخصص از رفتن به مناطق محروم سر باز می‌زنند و عدم وجود تسهیلات مناسب را از علل این موضوع می‌دانند،مسئولان به متخصصان انتقاد می‌کنند و هنوز نتوانسته‌اند بودجه‌ای برای جذب این افراد تصویب کنند،اما در این میان مردم هستند که جان‌شان را در کف دست گرفته‌اند یا با بیماری‌شان می‌سازند یا با بیماری‌شان می‌میرند،بس که راه دور است و رسیدن به پزشک تنها در شهرهای بزرگ میسر است.
سارا غضنفری
تهران امروز
