ایران نقطه تاریک نقشه گردشگری جهان است
شهروندان:
گردشگری از مباحثی در ایران است که بهبودش به یک آرزو تبدیل شده؛ آرزویی که با حسرت خوردن به حال کشورهای دور و نزدیک، همسایه و غیرهمسایه، تلاش شده که به شرایط ایده‌آل پذیرا بودن گردشگران در کشوری چون ایران با قدمتی کهن و فرهنگ و تاریخی غنی، برسیم، شرایط ایده‌آلی که شاید هنوز به آن نزدیک هم نشده‌ایم.
اما در این سال‌ها، سال‌های نه خیلی دور اخیر، ایران همیشه کشوری ناامن با فضایی امنیتی نشان داده شده بود، اما در گزارشی که در رسانه‌های غربی، ۲۰ مقصد برتر گردشگری دنیا پیشنهاد داده شده بود، نام ایران در کنار کشورهای چین، اسکاتلند، السالوادور، ایتالیا، فرانسه، امریکا، استرالیا، اندونزی، نیوزیلند، هند، گینه نو، کانادا و ترکیه دیده شد، مقاصد محبوبی که اگر حتما جزو ۲۰ مقصد برتر اول دنیا نباشند، مقاصدی‌اند که بسیار بیشتر از ایران جذب گردشگر کرده‌اند و بخش وسیعی از درآمدشان از این صنعت بوده است. اما اینکه رسانه‌های دنیا تغییر موضع داده‌اند و دیگر ایران، کشور خطرناکی برایشان محسوب نمی‌شود، امری است جدید و تعجب برانگیز.
روزی ایران مقصد نا امن دنیاست و دنیا فکر می‌کند با ورود به ایران، گردشگران حتی ممکن است جان خود را از دست بدهند و این امری است متفاوت با اینکه ایران در گزارشی حتی رتبه اول را با عکسی از میدان نقش جهان اصفهان داشته باشد. محمد بهشتی، مشاور رییس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در این گفت‌وگو از مشکلات گردشگری و بالقوه بودن ایران به عنوان یکی از ۲۰ مقصد گردشگری دنیا می‌گوید مشکلاتی که از نگاه او راهبردی است تا اجرایی.
- بر اساس گزارش‌هایی که توسط رسانه‌های خارجی چون دیلی تلگراف، فایننشیال تایمز درباره گردشگری در سال جدید میلادی ارائه شده، ایران جزو ۲۰ مقصد برتر گردشگری دنیا معرفی شده، آن هم در کنار کشورهایی که اوضاع گردشگری بهتری دارند؛ کشورهایی چون ایتالیا، فرانسه، امریکا، استرالیا، کانادا، ترکیه و… ایران را برخی‌شان در صدر جدول رتبه‌بندی گذاشتند و برخی‌شان در میانه راه. ظاهرا رویکرد جهانی درباره ایران تغییر کرده است. این رسانه‌ها تاثیر تغییر دولت و رویکرد جدید دولت تدبیر و امید را از عوامل تعیین‌کننده می‌دانند. فکر می‌کنید علت اینکه ایران به مقاصد محبوب تغییر رتبه دهد چیست؟
این ارزیابی که ما در میان ۲۰ کشور برتر مقصد گردشگری هستیم، نکته‌یی دارد که باید به آن توجه کرد، این به مفهوم بالفعل نیست و بالقوه است. ایران بالقوه به عنوان یکی از ۲۰ مقصد گردشگری برتر می‌تواند باشد، اگر بالفعل شده بود که الان باید شاهد تعداد زیادی گردشگر در خیابان‌های شهرهای تاریخی‌مان بودیم و چهره خیابان‌ها عوض شده بود. این اتفاق نیفتاده است، نمی‌شود هم توقع داشت که اتفاق افتاده باشد. ایران استعداد چنین چیزی را کاملا دارد حالا اینکه چرا چنین اتفاقی افتاده، فکر می‌کنم ارزیابی است که خود همین مقالات کرده‌اند که ارزیابی درستی هم است. آنچه مسلم است این است که در ظرفیت‌های ذاتی ایران که بتواند مقصد مهم گردشگری بشود، تقریبا هیچ کسی تردید ندارد ولی اینکه بتواند زمینه‌یی باشد برای اینکه گردشگر به ایران مراجعه کند، جایی است که ما با مشکل مواجه هستیم؛ مشکلی هم که داریم از بابت تصویری است که از ایران در رسانه‌های دنیا خصوصا رسانه‌های غربی ایجاد کردند. وقتی این تصویر کمی اصلاح می‌شود آثارش را می‌بینیم. طبعا دولت جدید با رویکردهای تازه‌یی که داشته، مذاکرات و مسائلی از این قبیل، همه نشان‌دهنده این است که در واقع رسانه‌های دنیا کمی در تخریب کردن چهره ایران تخفیف دهند که موثر هم بوده و همین هم عملا زمینه‌یی فراهم کرده که چنین ارزیابی صورت گیرد.
- ایران بحث لغو روادید و صدور ویزای فرودگاهی را در دستور کار خود برای جذب بیشتر گردشگر دارد، چقدر با اینکه صدور ویزای فرودگاهی می‌تواند عامل موثری باشد برای افزایش گردشگری موافقید؟
مسلما تمام اقداماتی که جنبه لجستیک دارد، چه در زمینه صدور ویزا، چه در زمینه برقراری خطوط هوایی و ارتباطات و حمل و نقل مناسب و چه در امکانات خدماتی که در داخل ایران می‌تواند وجود داشته باشد، اینها بی‌تاثیر که نیستند، خیلی هم تاثیر دارند اما تاثیر اصلی را ظرفیت ذاتی و این تغییر رویکرد رسانه‌های خارجی دارند. در واقع دارند یکجور تخفیف می‌دهند در تخریب چهره کشور ما. هرچقدر بتوانیم در جهت بازسازی چهره خودمان در افکار عمومی دنیا اقدام و اصلاح و همین واقعیتی که وجود دارد را با همه زیر و بالایش بیان کنیم، مسلما هزاران بار جذاب‌تر است از چهره‌یی که از ما ساخته شده. شما شواهدش را ببینید تقریبا می‌شود گفت هیچ گردشگر خارجی نیست که به کشور ما بیایید و شگفتزده کشور ما را ترک نکند.
در عین اینکه ما برایش برنامه‌ریزی نکردیم که خیلی چیزها را نبیند و خیلی چیزها را ببیند. گردشگر با حضور سیاری در سرزمین ما، می‌بینیم که آنچنان به هم می‌ریزد که تصاویری که رسانه‌های غربی در ذهنش ایجاد کرده‌اند، به هم می‌ریزد. می‌توان گفت ۹۹ درصدشان شگفتزده سرزمین ما را ترک می‌کنند. کافی است این تصور در رسانه‌های بین‌المللی ارائه شود وما هم مدیریتی کنیم که زمینه برای تخریب توسط آنها دست‌شان ندهیم، در عین حال کارهای ایجابی هم بکنیم که چهره واقعی خود را نشان دهیم. این اقدامات قطعا در رونق پیدا کردن سفر مردم به کشورمان تاثیر دارد.
- بهبود روابط دیپلماتیک، بحث مذاکره و برداشته شدن تحریم‌ها چقدر ممکن است در افزایش علاقه گردشگران به این مقصد مهجور تاثیر بگذارد؟ اخیرا شاهد ابراز علاقه تورگردانان امریکایی از برپایی تورهای ایران بوده‌ایم.
در ارزیابی کلان تمام کسانی که در واقع جزو آمار کلی گردشگری در جهان محسوب می‌شوند که تعدادشان نزدیک به چند صد میلیون نفر است، طی سال گذشته بسیاری از نقاط جهان را رفته‌اند و دیده‌اند. وقتی که میزان گردشگران کشورهای مختلف را در آمارها می‌بینید، مشاهده می‌کنید که ایران عملا یک فضای تاریکی دارد، درواقع ایران دور زده شده. گردشگران به ترکیه رفته‌اند، به جنوب خلیج فارس رفته‌اند، به هند و چین رفته‌اند، اما انگار ایران را دور زده‌اند. این قسمت از جهان آنجایی است که تمام این چندصد میلیون گردشگری که در دنیا وجود دارند آن را نادیده گرفتند. اتفاقا هرچقدر در طول این ۳۰ سال جلوتر می‌آییم، می‌بینیم که تمایلات گردشگری، جنبه فرهنگی پیدا می‌کند و جنبه خوشگذرانی و عشرتی کمتر می‌شود. ایران به‌طور بالقوه متقاضیان زیادی برای مراجعه دارد، فقط موانع ذهنی که وجود دارد را باید برطرف کرد، مسلما تمام نکاتی که اشاره کردیم می‌تواند در برداشت این موانع موثر باشد.
- تصویر ایران ناامن که از آن سخن می‌گویید، در دولت قبل پررنگ‌تر بود و تصویری شبیه به آنچه واقعیت ایران است در دولت اصلاحات بیشتر از هر دولت دیگری بروز و ظهور پیدا کرد، در این دولت چقدر می‌توان به ارائه تصویر واقعی از کشور و فرهنگ‌مان در دنیا نزدیک شویم؟
طبعا در آن زمان هم شاهد این بودید که رفته رفته گردشگری داشت رونق پیدا می‌کرد، در عین اینکه شاید ما اهمیت موضوع گردشگری را به میزانی که امروز متوجه می‌شویم، آن موقع متوجه نمی‌شدیم. در آن زمان بیشتر ذهن ما، ذهن مدیران‌مان معطوف بود به اثرات داخلی که می‌تواند رونق گردشگری داشته باشد، مثل بهره‌های اقتصادی یا موضوع اشتغالی که با رونق گردشگری می‌تواند فراهم شود. اما امروز می‌بینیم که در رونق گردشگری، در خود مدیریت افکار عمومی در جهان نسبت به اصلاح تصویر ما، می‌تواند نقش فوق‌العاده مهمی را بازی کند. رونق گردشگری می‌تواند درهای بسیاری را که به دلیل سوءتفاهم‌هایی که رسانه‌ها ایجاد کردند، باز کند و این عدم النفع‌هایی که به دلیل تصویر زشتی که از ما در جهان ایجاد شده و ناجوانمردانه هم ایجاد شده، اصلاح شود و ضرر و زیان ناشی از آن عدم‌النفع‌ها را تحمل نکنیم. امروز متوجه شدیم رونق گردشگری دیپلماسی هم هست و در چارچوب دیپلماسی فرهنگی می‌تواند موثر باشد. در زمینه‌های ایجاد کردن خیلی فعالیت‌های دیگر در عرصه سیاسی اقتصادی و… می‌تواند موثر باشد.
- تعداد روزنامه‌هایی که به این موضوع پرداختند زیاد شده، اگر ورود گردشگران خارجی به این واسطه یا هر واسطه دیگری، به ایران زیاد شود و ما زیرساخت لازم را برای پذیرایی، خدمات‌دهی و حمل‌و‌نقل درباره این گردشگران نداشته باشیم، ممکن است دچار افول ناگهانی در این مورد شویم؟
متاسفانه درباره خدمات گردشگری، ما در داخل کشور دچار سوءتفاهم هستیم، فکر می‌کنیم که اگر ما هتل ۷ ستاره داشته باشیم گردشگران سراغ ما می‌آیند. بله دوبی چنین شرایطی دارد، به خاطر هتل ۷ ستاره‌اش می‌روند، چون چیز دیگری ندارد. اما ایران به خاطر جذابیت‌های دیگرش انتخاب می‌شود. ما در این زمینه در واقع در حوزه خدمات آنقدر کم وکسری نداریم که مجبور شویم در خانه‌مان را ببندیم و پذیرای کسی نباشیم، آمدن که یکباره اتفاق نمی‌افتد، به مرور که رشد می‌کند، به طبع زمینه سرمایه‌گذاری در خدمات هم جدی‌تر می‌شود و جذاب‌تر و بخش خصوصی تمایل بیشتری در این زمینه پیدا می‌کند، نسبت، نسبت مرغ و تخم مرغ است، نمی‌شود گفت اول مرغ است یا تخم مرغ. اینها روی هم اثرات متقابل دارند و با این اثرات است که می‌شود ظرفیت‌های ارائه خدمات‌مان ارتقا بیابد. در جاهای دیگر دنیا هم مثل اسپانیا اول نرفتند زیرساخت‌هایشان را کامل کنند و بعد بگویند آماده ورود گردشگر هستیم، در سال‌های پیش، حدود ۴۰ سال پیش، گردشگران با کیسه خواب و کوله پشتی به اسپانیا می‌رفتند، چون خیلی جای اقامت قابل توجهی در بسیاری از نقاط اسپانیا وجود نداشت.
به مرور که این حرکت صورت گرفت زمینه و جذابیت در سرمایه‌گذاری ایجاد شد، این اثر متقابل است که می‌تواند باعث توسعه ظرفیت‌ها و زیرساخت‌ها شود، در عین اینکه کشور ما خیلی فقیر نیست، ممکن است کمی و کسری‌هایی در جاهایی داشته باشیم، اما برطرف کردن آن هم کار سختی نیست، ولی اینگونه هم نیست که ما درها را ببندیم و هروقت که زیرساخت‌ها را کامل درست کردیم، درها را باز کنیم.
- در حال حاضر انگشت‌نگاری از گردشگران برخی کشورها انجام و شنیده می‌شود در مورد ویزای فرودگاهی که دو هفته‌یی است، انگشت‌نگاری انجام نمی‌شود. چقدر ضرورت اینکه این مساله برداشته شود، احساس می‌شود؟
موضوع انگشت‌نگاری، متاسفانه خیلی سیاسی شده در صورتی که با این سیستم‌های امنیتی که در دنیا ایجاد شده و با اتفاقاتی که در دنیا افتاده، تقریبا همه کشورهای دنیا به این سمت می‌روند که هویت کسانی که به کشورشان مراجعه می‌کنند را یک جوری مورد شناسایی قرار دهند. خیلی از کشورها دیگر انگشت‌نگاری نمی‌کنند، اما عکس از مردمک چشم می‌گیرند، اما چون خیلی سیاسی نشده، ما خیلی حساسیت رویش نشان نمی‌دهیم. اما فرقی ندارد. هر دو هویت ما را نشان می‌دهد. این چیزها را باید از بحث‌های سیاسی دور کرد. نوع مواجهه‌یی که دارد، شاید ابتدایش بعضی کشورها این رفتار را با قصد توهین انجام می‌دادند، اما امروزه می‌بینید که همه جا دوربین‌های مداربسته وجود دارد، می‌توان درباره دوربین‌ها هم گفت دارند توهین می‌کنند و به حریم افراد تجاوز می‌کنند اما این اقتضای جهان امروز است.
- در خبرها آمده که از الان هتل‌های اصفهان و شیراز دارند توسط گردشگران رزرو می‌شوند و تا آخر بهار آینده جا ندارند. این را نسبت به گردشگری دولت قبل که اوضاع خوبی نداشت چگونه می‌بینید؟
اگر این اتفاق افتاده باشد خیلی اتفاق مبارکی است، این اتفاق نکته مهمی را دارد نشان می‌دهد و آن، این است که مشکلات رونق گردشگری در ایران، مشکلات راهبردی است، مشکلات، فقط سیاست‌های اجرایی نیست. در مقیاس خیلی کلان باید تصمیماتی بگیریم که اگر آن تصمیمات گرفته شود، آنهاست که می‌تواند حلال مشکل باشد. در رونق گردشگری، الان دولت جدید با رویکردهای جدیدش، چند قدم برداشته و در این موضع مناسبات جدیدی را با جهان دارد تعیین می‌کند. بحث مذاکرات و دیگر مباحث سیاسی مثبت، همه اینها تاثیر گذاشته است.
غزل حضرتی
اعتماد
