صبحانه‌ای با طعم تبلیغ
شهروندان:
ماجرای دنت و تبلیغی که برای حمایت از صبحانه کودکان راه افتاده به کجا ختم می‌شود؟ بنیاد کودک چند وقتی است که یک آگهی روی سایت خود قرار داده و شما می‌توانید با یک کلیک روی این آگهی به جمع حامیان صبحانه کودکان مناطق محروم بپیوندید.
این شاید اولین باری باشد که یک طرح حمایتی بدون پرداخت هزینه از سوی شهروندان ایرانی درفضای مجازی، رکورد ۵۰هزار کلیک (بخوانید ۵۰هزار حامی) را پشت‌سر گذاشته اما در همان فضاهای مجازی نیز منتقدان جدی‌ای دست‌وپا کرده؛ افرادی که این طرح را بهانه‌ای برای تبلیغ نام کارخانه‌ای فعال در حوزه محصولات لبنی می‌دانند؛ گروهی هم می‌گویند یک وعده صبحانه برای کودکان، دردی از جامعه بزرگ کودکان محروم ایران دوا نمی‌کند.
به‌لحاظ حقوقی، اقدامات خیرخواهانه چارچوب‌هایی در دل قوانین کشور دارند؛ موضوعی که پیمان حاج‌محمود عطار، حقوقدان و وکیل دادگستری به آن اشاره می‌کند: «اگر اقدامی ولو خیرخواهانه، برخلاف قوانین آمرانه کشور باشد از سوی دولت یا مدعی‌العموم مورد ممانعت واقع می‌شود.»
او در توضیح این مطلب به ارایه یک مثال می‌پردازد: «اگر کسی بخواهد در راستای عملی خیرخواهانه مرتکب جرمی شود، مثلا از پرداخت مالیات فرار کند، به علت درآمد غیرقانونی حاصل از آن دولت می‌تواند جلو این تحصیل درآمد را بگیرد، حتی اگر این درآمد صرف امور خیرخواهانه شود.»
وی به‌عنوان مصداق عینی این نوع دورزدن قوانین آمرانه، به ماجرای سازمان تامین اجتماعی اشاره می‌کند که با انگیزه کمک به تهیدستان، یک سازمان دولتی به برخی دستگاه‌ها و افراد، مبالغی را پرداخت کرده که جرم است. در مورد حضور یک شرکت تولید‌کننده محصولات غذایی در فعالیتی خیریه هم همین شائبه به وجود آمده؛ که آیا این شرکت با ۵۰میلیون‌تومان کمک به بنیاد کودک، درصدد فرار مالیاتی است؟
مهرداد نیک‌نژاد، مسوول روابط عمومی بنیاد کودک می‌گوید که این شرکت، تاکنون، هیچ‌گونه درخواستی برای دریافت تاییدیه معافیت مالیاتی از این بنیاد نکرده است: «اگر یک کمپانی بخواهد از معافیت‌های مالیاتی استفاده کند باید از آن نهاد خیریه گواهینامه‌ای در این زمینه دریافت کند؛ خوشبختانه این شرکت تا به‌حال نه تقاضای دریافت چنین گواهینامه‌ای را داشته و نه اصولا در قرارداد ما به این موضوع اشاره‌ای شده است. هرچند منتقدان باید این نکته را هم در نظر بگیرند که سقف معافیت مالیاتی شرکت‌ها، در نهایت به میزان کمک آنها به خیریه است و نه بیشتر.»
اما از زاویه رسیدگی به وضعیت کودکان هم ماجرای بنیاد کودک اماواگرهایی دارد. جدا از سابقه این نهاد و مسایلی که مربوط به گذشته آن مطرح شده و حتی رییس این بنیاد را به واکنش واداشته، مریم امرآبادی، یکی از فعالان حوزه حمایت از کودکان کار و خیابان می‌گوید که استفاده از روش‌های خیریه‌ای سال‌هاست که منسوخ شده و نهادهای خصوصی به سمت فعالیت‌های دیگری رفته‌اند: «یک ماشین حساب روبه‌روی خودتان بگذارید و ببینید که پایان این پروژه چه خواهد بود. دنت قصد دارد وقتی که تعداد این کلیک‌ها به ۵۰هزارتا رسید، ۵۰میلیون‌تومان برای کودکان محروم صبحانه خریداری کند. یعنی چند روز کودکان با این میزان پول سیر خواهند شد؟ چند نفر سیر خواهند شد؟ آیا این نوع اقدام‌ها به‌جای ایجاد یک نوع وابستگی بین سیستم تولید‌کننده و کودک مصرف‌کننده نتیجه دیگری هم خواهد داشت؟»
اگرچه او تاکید می‌کند در حال حاضر ان‌جی‌اوها و کمپین‌های فعال در حوزه آسیب‌های اجتماعی به‌جای رویکرد خیریه‌ای به سمت آموزش کودکان، اشتغالزایی و گسترش فعالیت‌های مدنی رفته‌اند، اما به نظر می‌رسد گسترش تبلیغاتی دنت باعث شده، ماجرای صبحانه، دیگر فعالیت‌های بنیاد کودک را تحت‌الشعاع قرار داده و مانع از دیده‌شدن آنها شود.
نیک‌نژاد از بنیاد کودک می‌گوید: «پروژه صبحانه برای کودکان محروم شاید حتی ۱۰درصد از فعالیت‌های بنیاد کودک را هم شامل نشود. ما هم ادعا نداریم که این دست پروژه‌ها در کوتاه‌مدت جوابگو هستند اما وقتی در کنار دیگر اقدامات خیریه‌ای قرار می‌گیرند، می‌توانند به نتیجه بهتر ختم شوند.»
منظور از دیگر فعالیت‌ها، تلاش‌های ۲۰ساله این بنیاد است برای کاهش ترک تحصیل کودکان که در عمل نتایج قابل توجهی هم برای کودکان تحت پوشش این بنیاد داشته. با این همه آنطور که بنیاد کودک توضیح می‌دهد، ماجرای همکاری این بنیاد با دنت به پایان رسیده و دنت، نه فقط ۵۰میلیون‌تومانِ مورد توافق، بلکه ۷۵میلیون‌تومان برای صبحانه کودکان پرداخت کرده و حالا قرار است این بنیاد برای پروژه صبحانه که یک پروژه ۲۴ ماهه است با شرکت دیگری وارد قرار داد شود. منتقدان می‌گویند احتمالا باید قرارداد سفت و محکم‌تری بین این نهاد خیریه با تولیدکننده‌ها بسته شود تا در ماجرای صبحانه‌ها، «تبلیغ» به «کار خیریه» نچربد که اگر بچربد، منتقدان حق دارند شبیه دیگر نقاط جهان که مردم به حرکات پوپولیستی «مک دونالد» و «نستله» اعتراض می‌کنند، معترض شوند.
بنیاد کودکی‌ها هم احتمالا به این موضوع فکر کرده‌اند و باورشان نمی‌شده که اولین قدمشان در این مسیر، تا این حد حاشیه به همراه داشته باشد و بعید نیست که حواسشان باشد در قرارداد بعدی سراغ شرکتی بروند که انتقادبرانگیزی کمتری داشته باشد اگرچه نیک‌نژاد تاکید می‌کند استانداردهای این دست همکاری‌ها در ایران هنوز به اندازه دیگر کشورهای جهان شفاف و مشخص‌شده نیست و همین که بنیاد کودک توانسته به بهانه این کار، مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها را به‌عنوان یک موضوع مهم در جامعه اقتصادی کشور مطرح کند، خودش کلی کار است.
این روزها در «فیس‌بوک» و فضای مجازی، ماجرای صبحانه کودکان، همپای موافقانش، منتقد هم دارد اما در این میان یک چیز مهم است و آن هم توجه به جامعه آماری کودکان محروم است که تا به حال به روشنی، حرفی از آنها به میان نیامده. یک‌بار مجلس اعلام کرد پنج‌میلیون کودک محروم از تحصیل در کشور داریم و بعد این آمار به سه‌میلیون و کمتر از آن، تقلیل داده شد تا جایی که حالا هیچ صحبتی درباره میزان این کودکان نیست. ماجرای صبحانه بنیاد کودک، لااقل این خوبی را داشت که نگاه‌ها به سمت این بخش از جامعه بازگردد و دوباره نگرانی آینده و حال کودکان محروم به نگرانی جامعه بدل شود.
سعید برآبادی
شرق
