دیپلماسی رسانهای؛ ضرورت سیاست خارجی
شهروندان – دکتر محمدمهدی مظاهری*:
دنیای امروز معنا و مفهوم جدیدی از دیپلماسی در اشکال مختلف آن را به نمایش گذاشته است. به مرور زمان و تحولات جهان در حوزه‌های مختلف، مفهوم دیپلماسی کارکرد تازه‌ای پیدا کرده تا تصورات جدیدی از این واژه در ادبیات جهان به نمایش درآید.
با این رویکرد، رسانه‌ها به عنوان نماد عصر جدید، خود به عنوان جهت دهنده دیپلماسی، مرزهای سیاست خارجی و داخلی را درنوردیده و دیگر نمی‌توان به دیپلماسی به عنوان عنصری متغیر و وابسته نگاه کرد.
رویکرد رسانه‌ها به عنوان مهم‌ترین ابزار جنگ نرم در دیپلماسی امروز جهان، به عنوان شاخصه‌ای مهم در تغییرات ژئوپلیتیک جهانی نقش تأثیرگذاری دارد و در حال حاضر این رسانه‌ها هستند که وضعیت موجود جهان را برای مخاطبان ترسیم کرده و بر تأیید و رد اقدامات قدرت‌های جهانی صحه می‌گذارند.
با این که به نظر می‌رسد در عصر جدید رقابت‌های ایدئولوژیک بین کشورها خاتمه یافته اما با نگاهی عمیق به مناسبات بین‌المللی، درمی‌یابیم که کشورها با عنصر رسانه به دنبال تحکیم ایدئولوژی‌های خود و اقناع افکار عمومی در جهت رسیدن به منافع خود هستند که این مسأله بار دیگر تأثیر و قدرت رسانه‌ها را به نمایش می‌گذارد.
با این تعاریف باید اذعان داشت که رسانه‌ها در دنیای دیپلماسی امروز جهان به عنوان تصمیم‌سازانی مهم، نقشی تأثیرگذار در تحولات جهانی داشته و تنها منعکس کننده رفتار دولت‌ها نیستند و نقش پررنگ‌تری ایفا می‌کنند. در تعاریفی که امروزه درخصوص ویژگی‌های دیپلماسی رسانهای مطرح می‌شود، بخشی مربوط به اهداف آتی کشورها در حوزه سیاست است. به نحوی که سیاستگذاران با استفاده از حربه‌ای با نام رسانه، تلاش می‌کنند تا مقاصد خود را در معرض دید عموم و نیز قضاوت ایشان قرار داده و از این منظر با ارزیابی نظرات افکار عمومی، برنامه‌های آتی خود را هدفگذاری کنند. به اذعان تمامی کارشناسان و خبرگان حوزه رسانه، موفقیت‌های این بخش در شرایط دیپلماتیک فعلی نیازمند هماهنگی و همراهی دیپلماسی خارجی کشور است و پیروی از روش‌های سنتی و قدیمی نمی‌تواند مؤثر باشد.
شاید بتوان از تقویت رسانه‌های داخلی به عنوان پیش‌زمینه این حرکت ملی یاد کرد تا در تداوم آن رسانه‌های بین‌المللی کشور نیز از شرایط داخلی در جهت تقویت دیپلماسی رسانهای بهره گرفته تا در کنار یکدیگر به خنثی‌سازی اقدامات منفی طرف مقابل اهتمام ورزند. با توجه به شرایط خاص فعلی جهان و تقابل دنیای غرب با کشورمان در بخش‌های مختلف می‌طلبد تا در زمانی کوتاه و فارغ از سیاست‌زدگی، نقاط قوت و ضعف دستگاه دیپلماسی رسانهای کشور بازسازی و تقویت و با ارائه راهکارهای عملی و برمبنای ابزار و امکانات روز جهان، امکان رقابت حرفه‌ای با دستگاه عریض و طویل رسانهای استکبار جهانی فراهم شود.
شاید مهم‌ترین وظیفه دست‌اندرکاران حوزه دیپلماسی رسانهای کشور آسیب‌شناسی شرایط موجود و ارائه راهکار در جهت برون‌رفت از شرایط فعلی است. با این که فراموشی تلاش‌های گذشتگان در این بخش بی‌انصافی به شمار می‌رود اما تقویت و احیای این حوزه با بهره‌گیری از کارشناسان و متخصصان رسانهای کشور امری لازم و ضروری است که می‌طلبد تا در کنار تلاش‌های سیاستگذاران و تصمیم‌سازان دیپلماسی خارجی جمهوری اسلامی ایران به این موضوع با نگاه حساس و با اهمیت نگریسته شده تا اقدامات و نتایج ارزشمند به دست آمده در هیاهو و جنجال‌های رسانهای بیگانگان به فراموشی سپرده نشود. شاید جدا از بحث کلی دیپلماسی رسانهای، نگاهی کوتاه به فعالان این حوزه که همانا کارشناسان حوزه رسانه بوده و نقش تأثیرگذاری در تحولات این حوزه دارند، خالی از لطف نباشد.
اصحاب رسانه در خط مقدم مصاف رسانهای در جهان امروز قلمداد می‌شوند و بایستی از آمادگی لازم برای این نبرد نابرابر برخوردار باشند. در طول سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی تلاش‌ها و اقدامات ارزشمندی در جهت تربیت لژیونرهای رسانهای صورت گرفته اما به نظر می‌رسد در شرایط کنونی جهان این تلاش‌ها کافی نبوده و بایستی این افراد به جدیدترین تجهیزات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری این حوزه تجهیز شده و با آموخته‌های سیاسی و دیپلماسی در قالب آموزش‌های معنوی، کشور را برای رویارویی سخت رسانهای بیش از گذشته آماده کنند. با نگاهی به نظرات متخصصان حوزه ارتباطات درمی‌یابیم که اثرگذاری و باورپذیر کردن افکار عمومی درخصوص مسائل جهان امروز امری دشوار و زمانبر محسوب شده و باتوجه به هجمه رسانهای کشورهای غربی درخصوص رویکردها و دیدگاه‌های نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، می‌طلبد تا اقناع افکار عمومی به درستی و در پروسه‌ای جهت‌دار و هدفمند صورت گیرد.
برای این که بتوان مردم جهان را در این نبرد رسانهای با تفکرات و سیاست‌های ایران اسلامی آشنا کرد، نیاز است تا رسانه‌های بین‌المللی کشور در این خصوص از توان لازم برخوردار بوده و هم در بخش سخت‌افزاری و هم در بخش نیروی انسانی به درستی تقویت شوند. به طور قطع و یقین بی‌توجهی به این ابزارها و عدم رفع نیازهای ایشان سبب می‌شود تا در این جنگ نابرابر مشکلات فراوانی برای تأمین منافع نظام پیش آمده و جبران آن نیازمند هزینه‌های مادی و معنوی بیشتری باشد. در این زمینه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همه توان و ظرفیت‌های خود در جهت تأمین و تقویت رسانه‌های زیرمجموعه خود تلاش می‌کند و همسویی رسانه ملی بویژه در حوزه برون مرزی می‌تواند این مسیر را هموارتر کند.
*مشاور ارشد وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
ایران
