یک بوم و دو هوا
شهروندان:
اگر خواننده صفحه «روزنامه فردا» باشید، حتما می‌دانید که مدتی پیش «فیروزه جزایری‌دوما» نویسنده ایرانی مقیم آمریکا، در این صفحه فراخوانی داد و همگان را به پیروی از قانون «کپی‌رایت» و حق مولف، دعوت کرد.
«لیلی گلستان» یکی از پاسخ‌دهندگان به این فراخوان، گفته بود که اتفاقا دست در دست مجرم خلاف‌کاری که کتاب‌ها را افست منتشر می‌کنند می‌دهد، چون ترجمه‌هایش بدون هیچ توضیحی اجازه انتشار نمی‌گیرند.
حالا سه‌هنرمند از عرصه‌های مختلف، پاسخشان به این فراخوان را بیان کرده‌اند. «محمدعلی سپانلو» -شاعر تهران- که البته مترجم هم هست، نظری شبیه به «لیلی گلستان» دارد. او می‌گوید: «وقتی به کتاب‌های ما اجازه انتشار نمی‌دهند، چرا نباید از انتشار افست‌های آن خوشحال باشم؟ نمی‌توانم مثل بسیاری از رفقایم که فقط پول برایشان مهم است، من هم به پول فکر کنم و از حفظ حق معنوی آثارم چشم بپوشم به این بهانه که حق مادی‌ای از آنها به من نمی‌رسد.»
او اتفاقا از اقدام افرادی که کتاب‌هایش را بی‌اجازه و به‌صورت افست منتشر می‌کنند، راضی است و تاکید می‌کند: «برای یک نویسنده، خوانده‌شدن آثارش در اولویت است. حتی اگر خارج از کشور هم بدون اجازه از من، آثارم منتشر شود بی اینکه حقوق مادی‌اش برای من محفوظ بماند، ایرادی نمی‌گیرم چون نفس خوانده‌شدن شعرهایم، برای من مهم‌تر از مساله حق‌التالیف است.»
نظرات درباره موضوع «کپی‌رایت» و حفظ «حق‌مولف» به اندازه زمین تا آسمان با هم تفاوت دارد. ماجرا شبیه مَثَلِ یک بوم و دو هواست. «کیومرث پوراحمد» نظرات کاملا متفاوتی دارد. او رعایت‌نکردن حق مولف و دانلود یا خرید نسخه غیراورجینال آثار را به مثابه دزدی می‌داند و می‌گوید هر وقت هم کتاب، موسیقی یا فیلمی بخواهد، حتما نسخه اصلی آن را تهیه می‌کند و ابدا اهل دانلودکردن از اینترنت یا خرید نسخه‌های کپی نیست.
او در درجه اول، مقصر را برخی از شرکت‌های پخش‌کننده می‌داند که برای یک دوره انتشار، با کارگردان قرارداد می‌بندند و بعد از بیرون‌آمدن نسخه فیلم در بازار، آن فیلم‌ها به صورت قاچاق کپی می‌شود و دست‌به‌دست می‌چرخد و حقوق مولف به همین سادگی ضایع می‌شود. این اتفاقی است که به گفته او برای فیلم «خواهران غریب» افتاده است. البته او از صداوسیما هم دل خوشی ندارد و می‌گوید ضایع‌شدن حقوق مولف به‌طورکلی اپیدمی شده: «قصه‌های مجید» بارها و بارها در همه این سال‌ها از تلویزیون پخش شده، بدون اینکه بعد از بازپخش آن، حق‌التالیفی پرداخت شود.»
اما «پوراحمد» معتقد است جلوگیری از بازار سیاه فیلم غیرممکن نیست: «چطور پلیس می‌تواند به خوبی امنیت ملی را فراهم کند به طوری که حتی یک اسلحه قاچاق هم در بین مردم رد و بدل نمی‌شود- و اتفاقا دمش هم گرم که این قدر نظارت و کنترل دارد- اما سوال من این است آیا برای پلیس مقدور نیست امنیت فرهنگی را هم حاکم کند و جلو قاچاق محصولات فرهنگی را بگیرد؟»
«بابک ریاحی‌پور»-آهنگساز- هم دل پری از عدم رعایت حقوق مولف دارد. او می‌گوید در همه این سال‌ها رعایت قانون کپی‌رایت بزرگ‌ترین دغدغه اهالی موسیقی بوده. او موزیسین‌ها را آسیب‌پذیرترین قشر این عدم‌رعایت حقوق مولف می‌داند و می‌گوید: «شرکت‌های پخش موسیقی هم آسیب می‌بینند اما فکر کنم ما موزیسین‌ها در رده اول این آسیب هستیم. برخلاف قوانین مربوط به انتشار کتاب، در حوزه انتشار موسیقی، قرارداد درصدی با موزیسین بسته نمی‌شود. اگر هم چنین قراردادی ببندند نهادی برای نظارت بر میزان دقیق فروش آن اثر وجود ندارد که بخواهیم ببینیم حق آن موزیسین درست پرداخت شده یا نه. در آمریکا و اروپا شرکت‌هایی هستند که بر پخش و فروش نظارت دارند اما متاسفانه در ایران، هیچ نظارتی بر این مسایل نیست.»
«ریاحی‌پور» البته مقابله با دانلود را تقریبا غیرممکن می‌داند چون معتقد است دانلود یک پدیده جهانی و تقریبا مهارناپذیر است اما از دست رادیو و تلویزیون که بدون اجازه از آهنگساز و خواننده، آثار آنها را پخش می‌کنند، بی‌آنکه حقوقی برای سازنده اثر قایل باشند، دلخور است و آنقدر ناامید است که بعید می‌داند اجرای قانون کپی‌رایت و حل این معضلات، به عمر او قد بدهد.
عسل عباسیان
شرق
