تاریخ انتشار : دوشنبه ۱۹ اسفند ۱۳۹۲ زمان انتشار : ۱۱:۰۲

شهروندان:
«بگذاریم میدان قلم و بیان، میدانی باز باشد تا حقایق برای مردم و جامعه تبیین شود… هر کشور که در آن آزادی اندیشه، سخن، بیان، قلم و گردش آزاد اطلاعات بیشتر باشد، زمینه پیشرفت و تعالی در این کشور مهیا خواهد بود.» این‌ها سخنان رئیس جمهوری در جمع اصحاب رسانه بود که بازتاب گسترده در محافل مختلف پیدا کرد.

روحانی در این اجتماع تصریح کرد که دولت اعتدال به عهد خود برای ایجاد فضای امن برای رسانه ها پایبند است و تبعیض و نابرابری در این عرصه را بر نمی تابد. برخی ناظران از اظهارات روحانی به عنوان منشور رسانه ای دولت یازدهم تعبیر کردند. در این راستا نظر شماری از اهالی قلم و مطبوعات را در خصوص محور اصلی بحث روحانی یعنی چالش های مربوط به امنیت رسانه جویا شدیم.

 رسانه‌ها دیده‌بان جامعه هستند

محمد سلطانی‌فر استاد روابط عمومی الکترونیک، اظهارات روحانی را معطوف به نقش رسانه ها در عصر امروز خواند و گفت: رسانه‌ها چشم و دیده‌بان جامعه هستند. آنها ناظران محیط‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه هستند و باید بتوانند نسبت به آنچه جوهره فرهنگ رسانه است یعنی نقد، فضای امنی را احساس کنند. وی افزود: رسانه‌ای که نتواند نقد کند، می‌میرد. بدون فضای امن در جامعه، امکان نقد هم وجود ندارد. وقتی رسانه‌ای می‌بیند که اگر نقد کند، با آن برخورد می‌کنند و با تذکر و تعطیلی مواجه می‌شود، نمی‌تواند احساس امنیت کند.

به باور این کارشناس، فضای سالم اقتصادی و سیاسی در جامعه زمانی شکل می‌گیرد که فضا و زمینه نقادی فراهم باشد. بنابراین فضای امن و به تبع آن رسانه‌های نقاد می‌تواند در جامعه از بروز رفتارهای ناسالم مانند اختلاس یا انواع مفاسد اقتصادی و سیاسی جلوگیری کند.

آزادی و امنیت برابر نیست

محمد قوچانی روزنامه‌نگار، اهمیت و اثرات سخنان روحانی را مورد توجه قرار داد و گفت: صحبت های دکتر روحانی در جشنواره مطبوعات صحبت‌های بی‌سابقه‌ای در تاریخ روابط دولت و مطبوعات بود که می‌تواند زمینه خوبی برای فعالیت رسانه‌ها باشد.

به باور این روزنامه نگار آنچه در دولت اعتدال معیار قرار گرفته، قانون است. متأسفانه قانون فعلی مطبوعات ما گویای همه زوایا نیست و چند معضل بزرگ در این بخش وجود دارد. یکی از این معضلات، حجم بالای رسانه‌هایی است که فضا را ناامن می‌کنند. تعداد روزنامه‌های دولت محدود است اما تعداد رسانه‌هایی که به گفته رئیس جمهوری، در دژ آهنین قرار دارند زیاد شده. این رسانه‌ها یک موقعیت دوگانه دارند؛ از یک سو از اموال عمومی استفاده می‌کنند و از سوی دیگر پاسخگو نیستند. این رسانه‌ها برند دولتی ندارند بلکه در دست نهادهای حزبی هستند.

قوچانی تأکید کرد: آنچه موجب فقدان امنیت در رسانه‌ها شده این است که آزادی و امنیت برای همه رسانه‌ها برابر نیست. این سردبیر پیشین روزنامه های اصلاح طلب در ادامه با اشاره به سخنان رئیس جمهوری در جشنواره مطبوعات گفت: دو روزنامه حملات تندی به دکتر روحانی داشتند. آنها ‌ در حالی که عنوان می‌کنند آزادی در فضای مطبوعات وجود ندارد اما اگر رسانه دیگری چنین واکنشی نشان می‌داد حتماً با آن برخورد می‌شد. اگر قانون مطبوعات معیار باشد، نباید با یک روزنامه در صورتی که خطایی مرتکب شود، برخورد شود، اما بقیه رسانه‌ها آزادانه فعالیت داشته باشند.

وی خاطرنشان کرد: متأسفانه اعتماد جامعه ما به مطبوعات کم شده د در صورتی که اگر این امیدواری وجود داشته باشد، جامعه می‌تواند یاری‌گر دولت باشد. به عنوان نمونه در مورد بابک زنجانی، این افکار عمومی بود که وی را در این موقعیت قرار داد.

فضای امن یعنی امکان پرسشگری

علی‌اکبر قاضی‌زاده، مدرس روزنامه‌نگاری می گوید: اظهارات رئیس جمهوری درباره رسانه‌ها، مایه دلگرمی روزنامه‌نگاران شده است، این دلگرمی به روزنامه‌نگاران می‌تواند برای آینده تأثیرگذار باشد. فضای امن فضایی است که به روزنامه‌نگاران و اهالی رسانه امکان کار در صنف خود را بدهد تا فعالیت این صنف رونق بگیرد و ضمناً کسی نباید از رسانه‌ها توقع کار تبلیغی داشته باشد. روزنامه‌نگار باید بتواند به تکالیف صنفی در حرفه خودش عمل کند. بنابراین، خبرنگار باید بتواند خبر تهیه کند، گزارشگر از وقایع گزارش تهیه کند . در مجموع اهالی این صنف باید بتوانند کار اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی را پیش ببرند.

این استاد رسانه افزود: روزنامه‌نگاران قشر آگاه جامعه هستند و می‌دانند که از دولت و وزیر ارشاد نمی‌توان انتظار معجزه داشت، اما دولت می‌تواند تسهیل‌کننده ایجاد فضای امن باشد. همدردی رئیس قوه مجریه و وزیر فرهنگ با روزنامه‌نگاران که در سخنان این دو شخصیت مشهود بود، در دلگرمی رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران خیلی مؤثر بود و باید آن را جزو هنرهای دولت جدید ارزیابی کرد. قاضی زاده در تشریح این دیدگاه خود گفت: همدلی و همدردی دولتمردان با اصحاب رسانه طبعاً به حمایت می‌انجامد و این حمایت‌ها باید بزودی در عمل خود را نشان دهد که یکی از آنها کمک به ایجاد یک تشکل صنفی یا سازمان حرفه‌ای برای اهالی رسانه است که توسط خود آنها ایجاد و اداره شود.

وی افزود: یکی از مصداق‌های ایجاد فضای امن از سوی دولت، کمک به اجرای قانون است بنابراین، باید این مفهوم در کشور جا بیفتد که اگر در رسانه‌ای یک نفر خطایی کرد، آن رسانه را نباید بست و تعطیل کرد و باید فرد خاطی را صدا زد و با خودش روبه‌رو شد.

ثمره ایجاد فضای امن برای جامعه این است که در جامعه‌ای که اطلاع‌رسانی درست انجام بگیرد و مردم از پشت و پنهان اتفاق‌ها و اخبار آگاهی داشته باشند، فساد رخ نمی‌دهد، دروغ و تهمت کمتر می‌شود و آرامش در امور حاکم می‌شود. گسترش فضای شفاف برای اطلاع‌رسانی نفعش تنها به اهالی رسانه‌ها بر‌نمی‌گردد، بلکه مردم و مسئولان نیز از آن نفع می‌برند. قاضی زاده در تشریح نقش بازدارنده رسانه ها مقابل فساد گفت: برای یک کشور اسلامی با ۷۰ میلیون جمعیت مسلمان اساساً برازنده نیست که هرچند وقت یک‌بار با خبر فساد درشت مالی غافلگیر شوند، اگر خبرنگاران حق پرسش داشته باشند و مسئولان هم موظف به پاسخگویی باشند، فضای شفاف در کشور ایجاد می‌شود و تمرکز قدرت پدید نمی‌آید. دولت و مسئولان باید خبرنگاران را نماینده مردم بدانند که نه برای ارضای کنجکاوی شخصی، بلکه برای روشن شدن ذهن عامه جامعه طرح پرسش می‌کنند. اگر چنین باشد، طبعاً فضای کار برای خود دولتمردان نیز شفاف و سهل می‌شود.

روزنامه نگار نباید تهدید شود

محمد مهدی فرقانی استاد علوم ارتباطات معتقد است که فضای امن رسانه، آزادی توأم با مسئولیت است. رسانه‌ها از یک طرف باید آزادی جست‌و‌جو و انتشار را داشته باشند و از سوی دیگر هم در قبال حقیقت‌گویی مسئول باشند، هتاکی نکنند و پاسخگوی عملکرد خود باشند.

این صاحبنظر با تشریح مفهوم امنیت شغلی روزنامه نگار می گوید: روزنامه‌نگار به خاطر شغل و وظایفی که دارد نباید مورد تهدید قرار گیرد اما باید مسئولیت صحت، دقت و امانتداری را بر عهده بگیرد. وی در ادامه افزود: در نظام حقوقی مطبوعات دو وجه داریم؛ یکی حقوق روزنامه‌نگار است که آزادی دسترسی به منابع و انتشار خبر را در بر می‌گیرد و دیگری مسئولیت روزنامه‌نگار که دربرگیرنده صحت، امانتداری، جعل و تحریف نکردن است.

به گفته این روزنامه نگار پیشکسوت روزنامه‌نگار باید جریان سالمی از اطلاعات با نقدی عالمانه برقرار کند نه این‌که سرکوب و هتک حرمت کند؛ یا این‌که به جای خبررسانی، خبرسازی کند. هر چه مردم به دولت اعتماد داشته باشند، به رسانه‌ها هم اطمینان می‌کنند. برعکس این جریان هم وجود دارد و اگر مردم به رسانه‌ها اعتماد داشته باشند، دولت می‌تواند از این اعتبار استفاده کند و سیاست‌های خود را بیان کند.

فرقانی در پایان خاطر نشان کرد: رسانه‌ها می‌توانند در مسیر توسعه، مشارکت و اعتماد عمومی را جذب کنند و هر سه، یعنی دولت، مردم و رسانه‌ها از این وضع بهره‌مند شوند.

 فرامرز سیدآقایی- مریم فرهمند

ایران