تاریخ انتشار : دوشنبه ۴ فروردین ۱۳۹۳ زمان انتشار : ۰۹:۰۴

شهروندان – زهره علی حسینی:
شاید تاسف‌برانگیز باشد اما، ما ایرانی‌ها کسانی هستیم که حساسیت زیادی به نریختن زباله در دور و اطرافمان نداریم. همه با این صحنه روبه‌رو بوده‌ایم که فردی در خیابان بعد از نوشیدن آب یا آبمیوه بطری را کنار پیاده‌رو یا توی جوی آب پرت می‌کند.

در ورزشگاه‌ها بعد از اینکه مسابقه فوتبال به پایان رسید استادیوم خالی، نمایی به شدت زننده دارد: تلی از زباله‌ها از بطری‌های خالی گرفته تا ته سیگار‌ها و پوسته تخمه‌ها و… روی صندلی‌ها و کنار زمین بازی ریخته شده است. شاید بشود زباله‌هایی را که توی جوی آب، کنار پیاده رو، توی استادیوم و… ریخته می‌شود، جمع کرد اما گاهی عادت زشت زباله ریختن به زمانی می‌رسد که به قصد تفریح و طبیعت‌گردی به کوه، دشت، جنگل یا جاهایی از این دست رفته‌ایم.

همان قدر که صحنه زننده جوی‌ها، پیاده‌رو‌ها و استادیوم‌های خالی پر از زباله برای ما آشناست، صحنه ناخوشایند زباله‌هایی که در طبیعت ریخته شده است نیز تصویر آشنایی است آنقدر که، شاید بشود گفت اگر جنگل‌ها، کوه‌ها، دریاها و… یک جور احساس انسانی داشته باشند، نزدیک شدن روزهای تعطیل مانند روزهای تعطیل سال نو رعشه بر اندامشان می‌اندازد؛ آنها می‌دانند به زودی آدم‌ها از راه خواهند رسید و دامان آنها را با ریختن زباله آلوده خواهند کرد.بسیاری از زباله‌های تولیدشده مثل پسماندهای غذا، قابل بازگشت به چرخه طبیعت هستند اما، برخی از آنها مانند شیشه و پلاستیک تجزیه نمی‌شوند و بعضی دیگر هم مدت زیادی طول می‌کشد تا به چرخه طبیعت برگردند.

طبیعت را برای آیندگان به جای بگذاریم

آرش کمالی که یک فعال محیط زیستی است درگفت‌وگو به آرمان می‌گوید: من پنج سال است که در کنار دیگر دوستداران طبیعت برای تمیز کردن محیط‌زیست داوطلب می‌شوم. دلیل داوطلب شدن من برای جمع کردن زباله از مناطق طبیعی مثل کوهستان‌ها این است که اگر انباشت زباله‌ها در محیط طبیعی به همین شکل ادامه پیدا کند تا ۱۰۰ سال آینده آنچه از آن با عنوان طبیعت نام می‌بریم چه شکلی پیدا می‌کند و این مساله‌ای است که فکر مرا به شدت به خود مشغول می‌کند و عاملی مهم برای نگرانی در میان ما گروه‌های داوطلب است. یکی از زمان‌هایی که فعالیت گروه‌های داوطلب حفظ طبیعت در نقاط خاصی از ایران مثل مناطق شمالی افزایش پیدا می‌کند تعطیلات نوروز است که مسافرت‌های بیشتر زباله‌های بیشتری را به بار می‌آورد.

این فعال محیط‌زیست ادامه می‌دهد: کاش به این نکته توجه کنیم که ما برای نسل‌های بعدی چیزهای زیادی به جای نمی‌گذاریم. از منابع نفتی و گاز گرفته تا دیگر انرژی‌های موجود، پس حداقل کاری که برای نسل‌های بعدی می‌توانیم انجام دهیم این است که طبیعت را برایشان حفظ کنیم. این را هم دلم می‌خواهد به مردم بگویم وقتی زباله هایتان را در طبیعت به جای می‌گذارید با خود تصور کنید که اگر این کار را گروه قبل از شما می‌کرد چه اتفاقی رخ می‌داد و شما چه حالی پیدا می‌کردید.

الگوهای غلط رفتاری

درباره ورود زباله به طبیعت به عنوان یک ناهنجاری رفتاری در میان انسان‌ها یک روانشناس در گفت‌وگو به آرمان می‌گوید: این مشکل مساله‌ای است که به فرهنگ، مدنیت شهروندی و تعلق به خاک مربوط می‌شود. هنوز از نظر فرهنگی مردم در سطح خودمرکزبینی و خودمداری قرار دارند و هنوز به سطحی نرسیده‌اند که طبیعت را بخش مهمی تلقی کنند و به آن احترام بگذارند. حسن عشایری درباره دلایل این رفتار مردم عنوان می‌کند: بخشی از آن به الگوبرداری مربوط می‌شود. وقتی حفظ طبیعت از سوی عده‌ای انجام نشود دیگران هم الگو می‌گیرند و این کار را به درستی انجام نمی‌دهند. مشاهده و الگوبرداری است که بخشی از این مشکل را رقم می‌زند. اهمیت ندادن عده‌ای به طبیعت باعث تسری آن به دیگر افراد هم می‌شود. پس یکی از دلایل بدرفتاری به طبیعت مسری بودن بدرفتاری است که با انجام آن توسط بعضی از مردم، در برخی دیگر نیزافزایش پیدا می‌کند. او ادامه می‌دهد: عامل دیگر در آلودگی طبیعت خودمرکز بینی در میان مردم است.

خود مرکز بینی به این معنا که هنوز بسیاری از خانواده‌های ایرانی این تصور را دارند که خانواده تنها حریم آنهاست و تنها باید حریم هرچه که به خانواده مربوط می‌شود را حفظ کرد و در بیرون از خانواده نیازی برای حفظ حریم وجود ندارد. به همین دلیل هم طبیعت برای آنها اهمیتی ندارد چرا که، طبیعت بخشی از خانواده تلقی نشده و در بیرون از حریم خانواده جای می‌گیرد، پس از سوی این خانواده‌ها تلاشی برای سالم و پاکیزه نگه داشتن آن نمی‌شود. شهروندی یعنی از خودگذشتگی و تا این در میان مردم شکل نگیرد اوضاع به همین منوال خواهد بود.

راهکارهای بالا بردن ازخودگذشتگی فرهنگی

عشایری ادامه می‌دهد: برای ایجاد این ازخودگذشتگی در میان مردم باید چند کار صورت بگیرد. یکی آموزش در خانواده‌هاست تا مرزهای حریم خود را تغییر دهند. راهکار دیگر، آموزش و پرورش است که باید وارد عمل شود و برای مردم این فرهنگسازی را انجام دهد که طبیعت باید حفظ و نگهداری شود و لازمه این حفظ و نگهداری عدم ورود زباله به طبیعت است. در نهایت باید الگوبرداری از افرادی که درباره حفظ طبیعت درست عمل نمی‌کنند تغییر کند و نشان داده شود این افراد افراد مناسبی برای الگو برداری نیستند.

این روا‌نشناس اضافه می‌کند: در ایران سمن‌ها به قدری فعال نیستند تا مردم زیادی را به خود جلب کنند. برای رفع مشکلاتی از این جنس باید روشنگری صورت بگیرد و و قسمتی از این روشنگری توسط سمن‌ها انجام می‌شود. علاوه بر این، باید پژوهش، آموزش و خدمات با همکاری دولت انجام شود تا بتوان طبیعت را از خطر آلودگی حفظ کرد.عشایری تصریح می‌کند: به هر حال نوروز نزدیک است و طبیعت ایران در معرض خطر آلودگی بیشتری از سوی مردم قرار می‌گیرد و چون مواردی مثل آموزش، راهکارهایی بلند مدت هستند می‌توان برنامه‌های دیگری مانند نصب نوشتار برای حفظ زیبایی طبیعت، نصب و به‌کارگیری سطل‌های زباله در فاصله‌های کم و… انجام داد.