همگرایی پیروان ادیان برای مقابله با افراطی‌گری
شهروندان:
از مهمترین و جذاب‌ترین برنامه‌هایی که دکتر حسن روحانی در ایام رقابت‌های انتخاباتی، به مردم وعده می‌داد، توجه خاص و ویژه به امور اقوام و اقلیت‌های دینی بود. هنوز زمان زیادی از پیروزی روحانی در انتخابات نگذشته بود و هنوز کابینه اعتدال به طور کامل شکل نگرفته بود که رئیس دولت یازدهم، نهادی را بطور ویژه مأمور رسیدگی به امور اقوام و اقلیت‌ها کرد.
پایه تشکیلاتی این نهاد، چیزی در سطح «دستیار ویژه رئیس جمهوری در امور اقوام و اقلیت‌ها» بود. دولت یازدهم گویا در پی آن است که با تکیه بر حقوق شهروندی، مسائل مربوط به اقوام و اقلیت‌ها را با جدیت و حساسیتی مضاعف بررسی و رسیدگی کند.
با انتخاب حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر «علی یونسی» به عنوان دستیار ویژه، طبقات مختلفی از اقوام و اقلیت‌ها با امید بیشتری به این ایده می‌نگرند.
آنچه می‌خوانید، دیدگاه دو تن از صاحبنظران اقلیت‌های دینی در ایران است: موبد «پدرام سروش‌پور»، عضو انجمن موبدان تهران و سردبیر مجله فرهنگی و اجتماعی «فروهر» است که به عنوان یک زرتشتی به سؤالات ایران پاسخ داد و اسقف «مارنرسای بنیامین»، اسقف کلیسای شرق آشوری ایران که از زبان یک مسیحی آشوری به این پرسش‌ها جواب داده است.
- تأسیس نهادی در سطح «دستیار ویژه رئیس جمهوری» برای رسیدگی به امور اقوام و اقلیت‌های دینی، برای شما چه معنایی دارد و چگونه آن را تفسیر می‌کنید؟
سروش‌پور: با انتخاب آقای روحانی به ریاست جمهوری ایران، ایشان در راستای قول‌های انتخاباتی خود، فردی توانمند و دلسوز، آقای حجت‌الاسلام علی یونسی را به عنوان دستیار ویژه خود در امور اقلیت‌های دینی و قومیت‌های ایرانی منصوب نمودند.
تشکیل کارگروه‌های تخصصی در حوزه تک تک ادیان توحیدی زرتشتی، یهودی، مسیحی (ارمنی و آشوری) و جلسات متعددی که ایشان و دکتر «سعید زارع» مسئول بخش ادیان آن دستیاری، با جوامع دینی غیر مسلمان برگزار نمودند، بیانگر این واقعیت است که دولت عزمی جدی در مسیر حل مشکلات هم میهنان غیرمسلمان و مهم‌تر از همه بهره‌مند شدن از ایشان در اداره کشوری دارد که به قول رئیس جمهوری متعلق به همه ایرانیان است.
امام خمینی با تأکید بر حق داشتن نماینده از سوی پیروان ادیان یکتاپرست و صاحب کتاب، بدرستی زیربنای ساختاری را بنا نهادند که امروز در حال تکامل و پیشرفت است. صحبت‌های ایشان در اوایل انقلاب بیانگر این واقعیت بود که پیروان ادیان الهی به صرف موحد بودن برابر بوده و از حقوق کاملاً مساوی در سرزمین مادری خویش برخوردارند.
این حرکت گامی البته باارزش در راستای اندیشه‌های معمار انقلاب برداشته است. این حق همه یکتاپرستان و پیروان ادیان الهی است که در اداره سرزمین مادری خویش در دل یک فرهنگ مشترک و هم ریشه سهیم باشند. جوامعی که در سال‌های گذشته بارها و بارها همراهی و حقانیت خود را به اثبات رسانده‌اند. عزیزانشان را برای دفاع از آرمان‌های انقلابی، مردمی و میهنی در کنار هموطنان مسلمان خویش به جبهه‌ها فرستادند و شهدای عزیزی را نیز در این راه از دست دادند. جوامعی که در کنار دین خود، ایران را تنها سرزمین مادری خویش دانسته و افتخارشان به فرهنگی است که نه فقط متعلق به ایشان بلکه متعلق به همه ایرانیان است جدا از هر دین یا قومیتی که باشند.
البته این نگرش در فرهنگ کهن این سرزمین نیز ریشه دارد و پیام منشور کوروش هخامنشی یا همان «ذوالقرنین» نمونه‌ای از این باور در نزد ایرانیان در طول تاریخ است. در صورت به نتیجه رسیدن این باور، بار دیگر ایرانیان می‌توانند الگویی موفق در راستای تعاملات دینی و حکومتی در جهان امروز باشند. جهانی که شاید در این برهه زمانی بیش از هر دوره‌ای به شکل‌گیری چنین ساختارهای نو و پایداری نیازمند است.
بنیامین: باید به درایت و حکمت جناب آقای دکتر روحانی رئیس جمهوری محترم همه مردم ایران تبریک گفت که به پیشنهاد نمایندگان اقلیت‌های دینی در مجلس شورای اسلامی جهت پیشبرد اهداف اقلیت‌ها و قوم‌های مختلف ایرانی چنین جایگاهی در دولت خود تعریف نمودند.
یقیناً دستیار ویژه می‌توانند به صورت دقیق و موشکافانه مسائل قوم‌ها و اقلیت‌ها را مطالعه نموده، با احوال شخصیه آن‌ها آشنایی بیشتری داشته باشند و از نزدیک با خواسته‌های آنان در ارتباط بوده تا از این طریق بتوانند عامل کارآمدی جهت برداشتن موانع سر راه باشد و گام‌های سازنده‌ای جهت هماهنگی‌های لازم با سایر وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی جهت حل مشکلات اقوام و ادیان بردارند.
- مهم‌تــرین خواسته‌های جوامع اقلیت دینی در ایران چیست؟
سروش‌پور: مقام معظم رهبری آیت‌الله خامنه‌ای در پیامی که به مناسبت برپایی ششمین کنگره زرتشتیان در تهران ارسال داشتند این را افتخار همه ایرانیان دانستند که به سرزمینی تعلق دارند که نخستین پیروان یکتاپرستی جهان را داشته است و به راستی این افتخار متعلق به همه ایرانیان است.
زرتشتیان ایران، از یکسو وامدار یکی از نخستین ادیان یکتاپرستی دنیا هستند و از سوی دیگر، بار پاسداری از فرهنگ کهنی به نام فرهنگ ایرانی را به دوش می‌کشند که اگر چه سرچشمه آن را بدرستی پیامبر باستانی این سرزمین باید دانست ولی فرهنگی است که در هزاران سال با پذیرفتن ادیان و فرهنگ‌های معنوی گوناگون، مسیر پیشرفت و کمال را طی کرده است.
در حال حاضر، مهمترین دغدغه زرتشتیان ایران، حفظ این فرهنگ است. ملتی که تنها سرزمین مادریشان ایران است و بس. اگرچه به جبر دوره‌های سخت، گروهی از ایشان از بدنه اصلی جدا شده و به هندوستان کوچ کردند و خود را پارسی نام نهادند و اگر چه امروزه دولت بزرگ هند خود را مدیون پیشرفت، دانش و ثروت ایشان می‌داند ولی پارسیان هیچ گاه خود را از ایران جدا ندانسته و همواره سرزمین مادری خود را ایران می‌دانند.
از سوی دیگر زرتشتیان بر پایه آموزش‌های پیامبر خود اخلاق را پایه تمام منش، گفتار و رفتارهای خود می‌دانند. این امر نیز باعث شده که زرتشتیان در طول تاریخ همواره ملتی قابل اعتماد برای حکومت‌هایی باشند که پیشرفت ایران و بالابردن جایگاه مردم این سرزمین، مهمترین دغدغه شان بوده است.
همچنین گذشته فرهنگی تمامی شهرهای زرتشتی نشین ایران از جمله یزد و کرمان بیانگر این واقعیت است که زرتشتیان همواره در دو بعد آموزش (مدرسه سازی) و بهداشت (بیمارستان سازی) پیشگام بوده و هیچ گاه هم هدف انحصاری نسبت به این مکان‌ها نداشته‌اند اما این حق زرتشتیان است که مدیریت مکان‌هایی را که خود ساخته‌اند و در اختیار ایرانیان نهاده‌اند به عهده داشته باشند. سنت وقف نیز یک سنت باارزش است که از دوران ایران باستان به یادگار مانده است.
این سنت در دوره ساسانیان «نهادک» نام داشته است، حتی بعد از ورود اسلام به این سرزمین، این سنت توسط هم میهنان مسلمان هم پذیرفته شده و خوشبختانه به احترام نظر واقف، قوانین محکم و پایداری نیز در این زمینه اجرا می‌شود. اما متأسفانه در اعطای بسیاری از تولیت‌های اوقاف در شهرهای مهم زرتشتی‌نشین همچون یزد و کرمان، ارگان‌های زرتشتی با مشکلاتی مواجه بوده جامعه زرتشتی با تمام احترامی که به ارگان‌های خدمتگزار می‌گذارد، این توقع را نیز دارد که خود ایشان نخستین اجرا‌کننده قوانین شفاف و جاری کشور باشند.
و نهایت این‌که زرتشتیان، بارها اثبات کرده‌اند که هرگاه به ایشان بهای کافی داده شود، با تکیه بر راستی و درستی، از دل و جان برای این کشور تلاش می‌کنند و بزرگانی چون ارباب کیخسرو شاهرخ که مرحوم مدرس او را مسلمان‌تر از همه نمایندگان وقت می‌دانست، نمونه‌ای از این اعتبار هستند. اگر دولت در این راهی که گشوده، بتواند موفق گام بردارد، حتی زمینه بازگشت بسیاری از سرمایه‌های بالقوه زرتشتی به سرزمین مادریشان را نیز فراهم خواهد ساخت.
بنیامین: با پیگیری آقای «بت کلیا» نماینده محترم آشوریان در مجلس شورای اسلامی و با برنامه‌ریزی مناسب دفتر آقای یونسی، جلسه‌ای با حضور روحانیون کلیساهای مختلف آشوری، نمایندگان انجمن‌های آشوری تهران، کرج و ارومیه و آقای بت کلیا برگزار شد که هر یک از شرکت‌کنندگان مسائل و مشکلات مربوط به حوزه فعالیت خود را به سمع و نظر آقای یونسی رساند. بجاست یادآوری کنم که نباید فقط به طرح مشکلات پرداخت.
بسیارند مسائلی که جای تقدیر و تشکر از مسئولان محترم نظام جمهوری اسلامی کشور عزیزمان ایران را دارند که به اقوام و ادیان مانند هر شهروند ایرانی توجه می‌شود. یقیناً در ایام به ثمر نشستن انقلاب شکوهمند اسلامی، هشت سال دفاع مقدس و دوران سازندگی در هر برهه از زمان اقوام و ادیان همانند سایر هموطنان خود خدمتی به ایران عزیز کرده‌اند.
مناسب خواهد بود دستیار ویژه رئیس جمهوری در استان‌های مختلف نماینده‌ای داشته باشند تا همکیشان مان در دیگر نقاط کشور نیز به این دفتر دسترسی داشته باشند. صدور بموقع پروانه انجمن کلیساها و انجمن‌های آشوری، رسیدگی بیشتر به باشگاه‌های ورزشی جامعه آشور، استخدام اقلیت‌های دینی در ادارات و سازمان‌های مختلف دولتی و… از جمله درخواست‌های جامعه آشوری است.
از طرف آقای یونسی هیأتی متشکل از نماینده کلیساها، انجمن‌های آشوری و نماینده آشوری‌ها در مجلس شورای اسلامی تشکیل یافته است که وظیفه این هیأت بررسی بیشتر مسائل آشوری‌ها با جناب آقای یونسی خواهد بود. امیدوارم با پیگیری‌های مستمر دستیار محترم شاهد به بار نشستن جلسات این هیأت در آینده نزدیک باشیم.
- دولت یازدهم و شخص آقای رئیس جمهوری، شعاری را که به جامعه جهانی پیشنهاد داده، «تلاش برای جهان عاری از خشونت و افراط» بوده است. به نظر شما ادیان چه نقشی در ایجاد همگرایی جهانی برای پرهیز از خشونت و افراطی‌گری می‌توانند ایفا کنند؟
سروش‌پور: از آنجایی که همه ادیان الهی از یک حقیقت مشترک سرچشمه می‌گیرند، بی‌شک چنین آرمانی در همه ادیان الهی اصل و پایه است. اما بررسی صادقانه و شفاف گذشته و حال متأسفانه بیانگر این حقیقت تلخ است که در طول تاریخ بسیاری از جنگ‌های بزرگ به نام دین صورت گرفته و متأسفانه ادیان الهی که آرمان‌شان گسترش و نهادینه کردن صلح و آشتی در جهان بوده خود بزرگترین دستمایه دیکتاتورها و فرومایگان برای جنگ و خونریزی قرار گرفته‌اند و حتی پیروان مذاهب گوناگون با دین مشترک و پیامبر مشترک نیز یکدیگر را قبول نداشته و برای نابودی هم می‌کوشند.
لذا تلاش برای همگرایی ادیان الهی، بزرگترین تضمین برای انحراف پیدا نکردن پیروان ادیان الهی است. گفت‌و‌گو و پررنگ کردن مشترکات ادیان الهی، هم پیروان این ادیان را در درک حقیقت واحد و مشترک الهی یاری رسانده و هم این تعامل و احترام متقابل، رمز دستیابی به صلح و آرامش پایدار در جوامع دینی است.
افراد و جوامعی می‌توانند آغازگر این راه باشند که خود به این باور رسیده و احترام و گفت‌و‌گوی بین ادیان الهی را نه به گفتار، بلکه بر پایه این اصل مهم بپذیرند که همه پیامبران برای راهنمایی بشریت از سوی خدای واحد به پیامبری برگزیده شده و از ارج و جایگاه یکسانی برخوردارند. اگر این حرکت در مسیر درست هدایت شود در نهایت اخلاق نیک که مهمترین شالوده تمام ادیان و باورهای معنوی است در جوامع بشری نهادینه می‌گردد.
چند سال گذشته در دوره‌ای که با تبلیغات صاحبان قدرت، جهان در آستانه یک رویارویی بزرگ نظامی بود، دولتمردان ایران با طرح گفت‌و‌گوی تمدن‌ها به جای برخورد تمدن‌ها، گامی مؤثر در کم شدن تنش‌ها و جلوگیری از جنگ انجام دادند. اما باید پذیرفت که این طرح به نتیجه نرسید و دلایل زیادی را می‌توان برشمرد.
با تکیه بر این تجربه گذشته، باید بپذیریم که چنین گام‌های بزرگی را باید ابتدا از درون جوامع خودمان آغاز کرده و با تکامل و شکل‌گیری الگوهای لازم، آنگاه با پشتوانه‌ای خوب و مردمی به جهانیان عرضه گردد.
خوشبختانه فرهنگ ایرانی از دیرباز چنین ظرفیت ارزنده‌ای را در درون خود جای داده است. یک بررسی ساده بیانگر این واقعیت است که پیروان ادیان گوناگون در دل یک فرهنگ، خیلی به هم نزدیکترند تا پیروان حتی یک دین در دو فرهنگ مختلف. همین امر بیانگر این واقعیت است که اتفاقاً همسویی ادیان را باید از درون فرهنگ‌ها آغاز کرد و آنگاه شاید طرح گفت‌و‌گوی فرهنگ‌ها در سطح جهانی بتواند خیلی بهتر اهدافی را که رئیس جمهوری محترم و دولتمردان ایران به دنبال آن هستند، برآورده سازد.
بنیامین: در چند سال اخیر در جریان همایش‌ها و جلسه‌های مرکز گفت‌و‌گوی ادیان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با کلیساهای مختلف بوده‌ام. یکی از این اهداف، نزدیکی هر چه بیشتر رهبران ادیان توحیدی به هم بوده است. طبیعت دین، عامل ایجاد صلح و آرامش بین اقشار مختلف بشر است.
رهبران ادیان توحیدی نمایندگان پیامبران الهی هستند که راه آنان را در پیش گرفته‌اند و باید نخستین کسانی باشند که در راه پر تلاطم و مشکل صلح قدم بردارند. بدون شک باید سختی راه را هم در نظر گرفت. چه بسیارند کسانی که از این طریق کسب درآمد و شهرت و مقام کرده و دین را وسیله‌ای جهت جنگ و نزاع و خونریزی در پیش گرفته‌اند.
متأسفانه در سال‌های اخیر شاهد جنگ‌های داخلی و خارجی در کشورهای خاور میانه هستیم که انسان قرن بیست و یکم چه ظلم‌هایی را به همنوع خود روا می‌دارد. خوشبختانه کشور عزیزمان ایران مأمنی مطمئن برای فرزندان ایران زمین بوده است و بیشتر برای پیروان اقلیت‌های دینی. در حالی که مسیحیان عراق، سوریه، لبنان و مصر شاهد قتل و جنگ و ترک کردن خانه و کاشانه خود هستند در صورتی که در کشور عزیزمان ایران مراسم کلیسایی و قومی خود را براحتی و آرامش برگزار می‌کنیم و سپاس خدای را عزوجل.
با توجه به نقش سازنده کشور ایران در معادلات سیاسی و نظامی بین‌المللی و منطقه‌ای، نقش مثبت و تأثیر‌گذاری نیز در خصوص جهان عاری از خشونت و افراطی گری، همگرایی ادیان و صلح جهانی و پرهیز از خشونت و افراطی گری ایفا نماید و از مهاجرت بی‌رویه مسیحیان خاور میانه از سرزمین آبا و اجدادی خود به کشورهای بیگانه ممانعت نماید.
- اقلیت‌های دینی در ایران چه ظرفیت‌هایی برای ایجاد و افزایش انسجام ملی دارند و چگونه می‌توانند به تقویت پیوندهای ملی و درونی مدد برسانند؟
سروش‌پور: سختی‌های سده‌های گذشته از زرتشتیان، جامعه‌ای صبور، کوشا، فروتن، منسجم و در عین حال هوشمند ساخته است. البته زرتشتیان به همان اندازه که یادگرفته‌اند که در ناملایمات صبر و تحمل را پیشه خویش سازند در قبال محبت و ارزشی که دیگران به ایشان می‌گذارند همواره قدردان و سپاسگزار بوده‌اند بخصوص که این محبت از سوی هم میهنانشان باشد.
از طرفی زرتشتیان همبستگی با همه نیکان و درستکرداران را جدا از هر کیش و قومیتی وظیفه دینی خود می‌دانند چنانکه در اوستاهای روزانه خود همواره این جمله را تکرار می‌کنند«همازور بیم» باهم همبسته باشیم «همازور هما اشو بیم» با همه راستان همبسته باشیم.
طبیعی است که با رویکردی که دولت جدید نسبت به اقلیت‌های دینی و قومیت‌های ایرانی پیشه خویش ساخته است جامعه زرتشتی نیز بسیار خرسند و سپاسگزار است و این آمادگی را نیز دارد که تمام تلاش خود را برای شکل‌گیری یک همکاری دوطرفه انجام دهد.
زرتشتیان در سال‌های گذشته پاسدار فرهنگی بودند که نه صرفاً متعلق به زرتشتیان بلکه متعلق به همه ایرانیان است. فرهنگ ملت‌ها، بزرگترین پشتوانه آنهاست برای پیشرفت و بقا. یک بررسی ساده نیز بیانگر این واقعیت است که کشورها هرچه قدر پیشروتر و مترقی‌تر باشند به گذشته و تجربه‌های گذشتگان خود بیشتر ارج می‌نهند. این گنجینه‌های فرهنگی نه تنها با هیچ اعتقاد و باور دینی مغایرت ندارد بلکه به جرأت می‌توان گفت کلید رمزگشایی بسیاری از مشکلات کنونی نیز هستند. این آرزوی همه زرتشتیان است که روزی فرا رسد که همه ایرانیان قدر داشته‌های خود را بدانند و در این راه دولت‌ها همواره می‌توانند نقش ارزنده‌ای را ایفا کنند.
ایران
