با تقویت موزه‌های علمی، گردشگری علمی را توسعه دهیم
شهروندان:
موزه علوم و فناوری جمهوری اسلامی ایران، هر ساله همایشی را با حضور کارشناسان، مدیران و پژوهشگران موزه‌ها و مراکز علمی معتبر دنیا برگزار می‌کند. چهارمین همایش نیز در روزهای 27 تا 29آبان امسال با عنوان «ترویج علم در موزه‌ها و مراکز فرهنگی» برگزار خواهد شد.
به‌همین مناسبت درباره تاریخچه، اهداف و دستاوردهای موزه علوم و فناوری با آقای دکتر «مهرداد وحدتی» رییس این موزه، گفت‌وگو کردیم که خلاصه‌ای از این گفت‌وگو پیش‌روی شماست.
- آقای دکتر به نظرم بهتر است برای آشنایی با این موزه، گفت‌وگو را از تاریخچه این موزه شروع کنیم.
موزه علوم و فناوری، از نظر سنی موزه‌ای جوان است که برای ترویج علم در صنعت موزه‌داری کشور، تلاش و فعالیت می‌کند و ماموریت اصلی این مرکز بازسازی و معرفی دستاوردهای علمی دانشمندان و محققان ایران و جهان اسلام است. درباره تاریخچه این موزه هم باید بگویم بحث تاسیس موزه علوم و فناوری از سال ۸۹ در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مطرح بود و در نهایت وزارت علوم در سال۱۳۸۰ پیشنهاد تاسیس موزه علوم و فناوری را مطرح کرد که کلیات آن در سال ۱۳۸۱ در هیات وزیران تصویب شد.
در سال ۱۳۸۴ نیز در پی بررسی‌ها و کارشناسی‌های به‌عمل‌آمده، اساسنامه موزه هیات‌امنایی علوم و فناوری در شورای گسترش آموزش عالی، تصویب و ابلاغ شد. در سال ۸۹ نیز کارهای اجرایی آن شروع شد. کار در ابتدا در ساختمانی اجاره‌ای در سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی و با ۱۲ نفر پرسنل آغاز شد ولی از آن زمان به بعد فعالیت‌هایش توسعه پیدا کرد.
- هدف از تاسیس این موزه چیست؟ به بیان دیگر وزارت علوم می‌خواهد با تاسیس این موزه، به چه اهدافی دست پیدا کند؟
در حقیقت موزه علوم و فناوری در راستای تکمیل نهادهای مرتبط با توسعه علم و فناوری کشور ایجاد شده است. این موزه می‌خواهد با نمایش پایه‌های دانش و تحول فناوری، باعث دانش‌افزایی، اشاعه تفکر علمی و ارتقای سطح زندگی افراد جامعه شود تا در نهایت آحاد جامعه بتوانند در مسیر تعالی خود قدم بردارند.
موزه علوم و فناوری در افق چشم‌انداز کشور، سازمانی است پویا که تلاش دارد به مردم و دانش‌پژوهان سرتاسر کشور کمک کند که به توانایی‌های خود، آگاهی یافته و از دانش خود برای خلاقیت و نوآوری برای ایجاد زندگی بهتر استفاده کنند. این هدف سرلوحه همه کارها و فعالیت‌های ماست و به ما کمک می‌کند تا با برنامه‌ریزی‌های مناسب و نیز بهره‌گیری از منابع انسانی دانش‌مدار و امکانات موثر، به اهدافی که گفتیم، دست پیدا کنیم و بتوانیم اولین موسسه اطلاع‌رسانی علمی و آموزشی مشاهده‌محور در سطح کشور، در حد بهترین در منطقه و دارای جایگاه معتبری در جهان باشیم.
- در موزه علوم و فنون، چه آثاری به نمایش درآمده است؟
هم‌اکنون حدود ۲۰۰اثر در این موزه به نمایش عمومی درآمده است. برخی از آثار هم در مخازن نگهداری می‌شود. قدیمی‌ترین اثری که در اینجا به نمایش درآمده، اثری از دوره اشکانیان است که در مورد تولید و به‌کارگیری الکتریسیته و نیروی برق است. در مجموع در این موزه، برخی از اختراعات و نوآوری‌ها و ابتکارات دانشمندان ایران (در قبل و بعد از اسلام) به شکل سخت‌افزاری شبیه‌سازی شده است. یعنی ما برای آشنایی دیدارکنندگان با ابتکارات و نوآوری‌های دانشمندان ایرانی، شکل و تصویر آن ابزارها را ارایه نمی‌دهیم بلکه یک نمونه از هر ابزار را ساختیم و در معرض دید گذاشتیم که تماشاگران و دیدارکنندگان می‌توانند از نزدیک آن را لمس کنند و کاربردهای آن را ببینند.
به بیان دیگر ما با این روش درصدد بازسازی تاریخ کهن علم و فناوری و تاکید بر نقش دانشمندان ایران و اسلام در پیشبرد آن هستیم. البته لازم به یادآوری است که این آثار بسیار ارزشمند هستند و نمونه اصلی بسیاری از ابزارها هم‌اکنون یا موجود نیست یا در کشورهای خارجی است برای مثال، اصل همان پیل اشکانی در آلمان است و ما از روی اسناد و مدارک موجود، آن را بازسازی کردیم. البته ما نمونه اصلی هشت مورد از ابزارها را داریم اما نمونه واقعی و عملی اختراعات و ابتکارات علمی دانشمندان ایران و جهان اسلام در دو دوره قدیم و جدید به صورت سخت‌افزاری بازسازی شده است و به دلیل بازسازی‌بودن، در مورد تخریب و آسیب‌دیدن در اثر استفاده مکرر دیدارکنندگان، نگرانی نداریم. ما تاکنون برخی از وسایل را بارها و بارها بازسازی و تعمیر کردیم.
- چرا در کل همه موزه‌های کشور و به ویژه این موزه علوم و فناوری، نزد مردم چندان شناخته‌شده نیست؟
بله، متاسفانه موزه‌ها شناخته‌شده نیستند، شاید یک دلیلش فعالیت تبلیغاتی کم ما باشد. مکان اینجا نامناسب است، هم به لحاظ موقعیت جغرافیایی که رفت و آمد برای دیدارکنندگان سخت است و هم به لحاظ اینکه وسعت اینجا کم است و نمی‌توان اشیا و ابزارهای زیادی را در آن به نمایش گذاشت علاوه بر اینها، به دلیل وسعت کم موزه، نمی‌توان پذیرای افراد زیادی بود. در مجموع باید گفت اینجا مکان مناسبی برای موزه نیست و امیدواریم در آینده، مکان بهتری برای موزه فراهم شود.
- با توجه به مشکلات موجود، چه راهکاری برای آشنایی مردم با تاریخ فناوری‌های بومی اندیشیده‌اید؟
با توجه به بودجه و امکانات موجود، شاید یکی از بهترین راهکارها، برگزاری نمایشگاه‌های سیار است. ما تاکنون پنج نمایشگاه سیار در شهرستان‌ها و بیش از ۲۰ مورد نمایشگاه سیار در تهران برگزار کردیم.
- موضوع همایش امسال چیست؟
همانگونه که در جریان هستید امسال چهارمین همایش بین‌المللی موزه علوم و فناوری را برگزار می‌کنیم. البته بین‌المللی‌بودن همایش به این معنا نیست که افراد زیادی از کشورهای مختلف در آن شرکت کنند بلکه روال ما این است که از یک نفر صاحبنظر از کشورهای شناخته‌شده در این عرصه، برای برگزاری سخنرانی، نشست‌های علمی و کارگاه‌های آموزشی دعوت می‌کنیم. علاوه بر این از متخصصان و صاحب‌نظران ایرانی نیز برای ارایه مقالات و شرکت در همایش دعوت می‌کنیم. این همایش سه‌روزه است و چهارمین دوره آن امسال روزهای ۲۷ تا ۲۹ آبان و به مناسبت هفته علم برگزار می‌شود.
- این همایش با چه محورها یا موضوعاتی برگزار می‌شود؟
همایش چهارم موزه علوم و فناوری، سه محور عمده و اصلی دارد. «فرهنگ، نهادهای فرهنگی و ترویج علم»، «شیوه‌ها و نتایج ترویج علم در موزه‌ها و مراکز فرهنگی» و «سیاستگذاری علمی، فرهنگی و ترویج علم» محورهای اصلی همایش امسال است که البته هرکدام از این محورهای اصلی، خودشان به چند بخش جزیی‌تر و دقیق‌تر تقسیم شده‌اند.
- برگزاری همایش‌های سال‌های گذشته چه دستاوردهایی داشته است؟
۸۰درصد افرادی که سال‌های قبل در این همایش‌ها شرکت کرده بودند، کارشناسان موزه‌ها بودند که این نشست‌ها باعث افزایش علاقه، تجربه و تخصص آنها شده است. به بیان دیگر، سالی یک‌بار این فرصت برای این کارشناسان پیش می‌آید که در کنار هم باشند و در روز آخر هم به شکل رسمی از موزه ما بازدید کنند.
در نهایت هم هدف کلی کار این است که موزه‌داری را در ایران صنعتی کنیم. متاسفانه موزه‌های ما با وجود میراث غنی و تاریخ بسیار پرباری که داریم، نمی‌توانند آن‌چنان که بایسته و شایسته است، مخاطبان را جلب کنند و به همین دلیل درآمدزا نیستند، اما کشورهای دیگر که تاریخ و فرهنگ چندان درخشانی ندارند، سالانه هزاران توریست و گردشگر را جذب می‌کنند.
کشورهای دیگر با تبلیغات روی موضوعاتی مانند مرد عنکبوتی، میکی موس، والت دیزنی و دیزنی‌لند که پایه و اساس فرهنگی ندارند، هزاران گردشگر را به سوی خود جذب می‌کنند، اما ما هنوز نتوانسته‌ایم با وجود فرهنگ غنی و دیرینه خود، صنعت گردشگری را در ایران توسعه دهیم. تاریخ و فرهنگ ما غنی است و اگر یک گردشگر خارجی بخواهد با میراث فرهنگی ایران آشنا شود، دست‌کم به یک سال وقت نیاز دارد تا آشنایی اولیه‌ای با این میراث داشته باشد. می‌توان با استفاده از روش‌های گوناگون و از جمله تقویت موزه‌های کشور و به‌ویژه موزه علوم و فناوری، بستر گردشگری علمی را تقویت کرد. باید با علمی‌کردن صنعت موزه‌داری در کشور، گردشگری علمی را تقویت کرد.
- برنامه‌هایتان برای آینده این موزه چیست؟
برای گسترش فعالیت‌های این موزه برنامه‌های زیادی داریم که از جمله آنها می‌توان به اجازه نشر برای چهار جلد اثر علمی در مورد دانش موزه‌داری، طراحی و ساخت تریلی موزه نمایشگاهی برای مناطق دورافتاده کشور و کسب مجوز استخدام سه عضو هیات علمی برای موزه علم و فناوری اشاره کرد. (تریلی نمایشگاهی، یک موزه سیار در واحدی کوچک است که طراحی آن تمام شده و به‌زودی مراحل ساخت آن آغاز می‌شود و از این طریق می‌توان برخی از اشیای موزه علوم و فناوری را به طور سیار در معرض دید عموم در مناطق دورافتاده کشور گذاشت).
تقدیر از موزه علوم و فناوری
در مراسمی که عصر روز چهارشنبه ۳۱اردیبهشت در خانه‌‌هنرمندان برگزار شد، موزه علوم و فناوری به‌عنوان موزه برتر برگزیده شد. در مراسم تقدیر از موزه‌های برتر کشور که با حضور «سیدمحمد خاتمی» (رییس‌جمهور سابق)، «مسعود سلطانی» (رییس سازمان میراث‌فرهنگی)، «محمدحسن طالبیان» (معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی)، «سیدمحمد بهشتی» (مدیر ایکوم ایران و مشاور ارشد رییس سازمان میراث‌فرهنگی) و «احمد محیط‌طباطبایی» (جانشین مدیر ایکوم و عضو هیات اجرایی ایکوم) در خانه‌‌هنرمندان برگزار شد، ۲۰۷موزه شرکت‌کننده با ۱۲معیار بررسی شدند. موزه علوم و فناوری در حوزه بازدید، بهترین موزه شناخته شد. این موزه در زمینه‌های آموزش، معرفی و توسعه مدیریت نیز لوح تقدیر گرفت. از این موزه در حوزه تلاش برای بقا و حفاظت نیز تقدیر شد.
شرق
