تاریخ انتشار : پنجشنبه ۲۷ تیر ۱۳۹۲ زمان انتشار : ۱۴:۳۲

شهروندان:
سازمان تامین اجتماعی ایران 60 ساله شد. این سازمان قرار بود با تعیین دستمزد کارگران و ارائه خدمات بازنشستگی و درمانی، در تعدیل شکاف های طبقاتی و بالابردن سطح رفاه جامعه تاثیر بگذارد.

اعتماد نوشت: آیا نظام تامین اجتماعی ایران توانست در بالابردن سطح رفاه جامعه و تحقق کارکردهایی که برای آن مفروض بود موفق شود؟

فرشاد مومنی: موفق نبودیم

بعد از انقلاب های صنعتی که باعث رشد خارق العاده ارزش افزوده شد، سهم عوامل تولید به گونه یی تقسیم شد که امواج پیاپی نارضایتی نیروی کار را پدید آورد. یکی از نوآوری های نهادی کارا که به «سر عقل آمدن سرمایه داری» معروف شد، تاسیس نهاد تامین اجتماعی بود. این نظام بخش اندکی از سود سرمایه داران را جذب می کند تا به شکل بیمه های تامینی و خدمات رفاهی به مولدان ثروت بازگرداند.

کارکرد سیاسی و اجتماعی این نهاد در مهار اعتراض ها، بالابردن بهره وری، اطمینان به آینده و کار همدلانه در نهایت به تقسیم عادلانه تر ثروت می انجامد. متاسفانه در کشورهای درحال توسعه این نهاد با بیش از نیم قرن سابقه نتوانست در برابرسازی فرصت ها و توزیع ثروت تاثیر معناداری بگذارد. کیفیت نظام تامین اجتماعی در گرو مشارکت برابر سه راس مثلث کار یعنی کارگر، کارفرما و دولت است، اما در کشورهای در حال توسعه قدرت قاهره دولت این نهاد را از معنا تهی کرد و پوسته یی از آن باقی گذاشت. سیاست های اقتصادی ثبات زدا و تورم زا کار این نهاد را سخت تر کرد.

چنانچه می بینیم استاندارد سهم بیمه جهانی عکس سهم ما از خدمات درمان است یا دستمزد کارگران و حقوق بازنشستگان متناسب با تورم نیست. با نگاهی کلی به این سازمان، باید گفت ما هنوز در تحقق اهداف تامین اجتماعی موفق نبوده ایم.

: تامین اجتماعی شاخص اساسی توسعه

توسعه یافتگی تامین اجتماعی شاخص تکامل دولت ها در جهان است.به عبارت دیگر در زمان های دور شاخص دولت ها صرفا تامین امنیت بود، بعدها به این وظیفه توسعه عمرانی هم اضافه شد و در دهه های اخیر تامین امنیت اجتماعی و روانی از وظایف اساسی هر دولتی است و تجربه جهانی نشان داده است چنانچه نیروی کار نسبت به آینده خود اطمینان داشته باشد و بداند در دوران بیماری خود و خانواده اش امنیت خواهد داشت با دلگرمی بیشتری کار می کند و تولید بیشتر و بهره وری بیشتر صورت می پذیرد.

بیمه های تامین اجتماعی و درمانی سال هاست که در ایران پا گرفته انداما دولت نهم و دهم اهمیت گسترش و تعمیق تامین اجتماعی را در نیافتند و با دیده بنگاه داری به این نظام نگریستند و در همین راستا وزارت رفاه و تامین اجتماعی را در وزارت کار و تعاون ادغام کرده که لطمه شدیدی به گسترش تامین اجتماعی وارد آمد.امیدوارم در دولت تدبیر و امید مطابق انتظار صاحب نظران وزارت رفاه و تامین اجتماعی تفکیک شود و ساختاری عمیق در این حوزه ایجاد شود که بتواند به اهداف والای نظام جمهوری اسلامی ایران در گسترش تامین اجتماعی و روانی در جامعه دست یابد.

فرشید یزدانی: سازمانی برای آشتی ملی

سازمان تامین اجتماعی پیوند دهنده حوزه های اقتصاد، اجتماع و سیاست و همچنین پیوند دهنده نهادهای کارگری و کارفرمایی و حاکمیتی برای تشکیل جامعه یی مبتنی بر کرامت انسانی است. این نهاد به عنوان یک نهاد اجتماعی دارای پیچیده ترین و گسترده ترین مفاهیم نظری و عملی است. وجه انسانی این نهاد این است که هر انسان را فارغ از نژاد، عقیده، جنسیت و … به عنوان یک انسان واحد می شناسد.

همین مفاهیم انسانی و کارکردهای سیاسی، اجتماعی است که گسترش این نهاد را تبدیل به یکی از اهداف توسعه کرده است. ابزارهایی که در اختیار این نهاد برای تحقق اهدافش وجود دارد می تواند مبنایی برای آشتی ملی باشد. در ارزیابی موفقیت سازمان تامین اجتماعی در ایران، باید این نهاد را بر فرض نبود آن مقایسه کرد.

با همه ایراداتی که به این نهاد وارد است، از جمله عدم شفافیت و نظارت که به ضعیف تر شدن این سازمان منجر شده و عدم توجه به اصل سه جانبه گرایی، این به توزیع نسبی درآمدها بین طبقات کمک کرده است. اما همچنان باید توجه داشت که برای تحقق اهداف این سازمان نیاز به نظارت و شفافیت بیشتر و بازبینی در مفاهیم نظری و عملیاتی این سازمان داریم.